Schmitt: Sulltani ndaloi shqipen e zyrtarizoi serbishten
Historiani i njohur ndërkombëtar, Oliver Jens Schmitt ishte të hënën mysafir në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.
Në një ligjeratë të titulluar “Prishtina dhe Kosova në periudhën e vonë osmane – pikëpamja e diplomatëve austro-hungarezë”, të mbajtur në sallën e mbushur plot në Rektoratin e Universitetit të Prishtinës, Schmitt foli për osmanizimin e popullit shqiptar në këtë anë.
Schmitt foli për jetesën shqiptarëve të Kosovës në periudhën e pushtimit osman, duke treguar se ata nuk kanë lënë pothuajse asnjë dëshmi të shkruar nga ajo periudhë. Kësisoj, ai tha se burime të rëndësishme për këtë mbeten diplomatët e Austro-Hungarisë që atëherë ishte fuqi e madhe që i ndiqte interesat e saj në Ballkan.
Historiani tregoi se si shqiptarëve të Kosovës nuk u lejohej gjuha shqipe nga qeveritarët osmanë dhe se si popullata e atëhershme këtu nuk kishte dikë në mesin e tyre për të dëshmuar një perspektivë të tyre për atë periudhë.
“Shqiptarët, të cilët ishin me shumicë sunite myslimane, u ndaluan ta zhvillonin kulturën e tyre të shkruar dhe gjithçka duhej të ishte në turqishten osmane”, tha Schmitt.
Ai tha se e vetmja gazetë zyrtare në atë kohë botohej në Prizren në turqishten osmane e në serbisht, dhe jo në shqip.
Schmitt tha se udhëheqësit osmanë s’e njihnin shqipen, që ishte gjuha e qytetarëve të cilët ata i qeverisnin.
Kjo, sipas tij është një nga arsyet pse burimet osmane për jetesën e asaj kohe janë “të kufizuara” dhe se “për shumë dekada nuk ka një perspektivë lokale apo rajonale mbi çështjet shoqërore e politike në Kosovë atë kohë”.
Schmitt foli për një rënie të kulturës shqiptare në Kosovë në atë periudhë.
Ai tha se diplomatët europianë krijonin “rrjet të infomratorëve lokalë, shpesh nga radhët e komunitetit katolik” për të “analizuar bindjet e banorëve për çështje të ndryshme”.
Akademiku tha se Vjena kishte ndihmuar në formimin e vetëdijes kombëtare shqiptare.
“Këtu në Kosovë kishte një identitet kombëtar shqiptar shumë të veçantë, sepse mungonte faktori krishter”, tha Schmitt.
Ideja e shtetformimit ishte “një sukses i rëndësisë kombëtare”, tha ai. Atë kohë, Schmitt tha se trevat shqiptare u ndanë dhe se “tekstet e robëruara për lëvizjen kombëtare u botuan nga intelektualët, të krishterët, bektashinjtë”. Kjo, ai tha se “e la përshtypjen që të tjerët nuk kanë luajtur asnjë rol, se të tjerët nuk kanë shkruar”. Por, ai tha se hisotiranët duhet t’i studiojnë edhe veprimet.
