Nobelisti turk promovon romanin e ri “Gruaja me flokë të kuqe”, histori që ka ngjashmëri me shqiptarët (Foto)

Në romanet e tij më të fundit, Orhan Pamuk ka miratuar një dallim të thjeshtë nga veprat e mëparshme labirintane. 

“Çudia në mendjen time”, autori fitues i çmimit Nobel, i botuar në gjuhën angleze në vitin 2015, ishte një histori pothuajse Dickensiane i cili shkroi jetën e një shitësi të varfër në rrugët e Stambollit në mes të ndryshimeve të mëdha në qytet gjatë dekadave, raportoi “Hurriyet Daily News”, transmeton Periskopi.

Në shikim të parë, “Gruaja me flokë të kuqe” vazhdon këtë trajektore realiste, duke shqyrtuar marrëdhëniet midis një gërmuesi tradicional dhe nxënësit të tij të ri.

Por libri zhvillohet në një shëmbëlltyrë simbolike komplekse, me një histori të thjeshtë duke marrë një kthesë të errët. Një punë e hollë në krahasim me “Çudia në mendjen time” dhe romanin tjetër “Muzeu i pafajësisë”.

Pjesa e tij e parë e romanit “Gruaja me flokë të kuqe” përqendrohet te Mahmut Mjeshtri, një punëtor 43-vjeçar, i cili i ka kushtuar jetën e tij për të gërmuar mbi 150 puse gjatë viteve të tij. Ai është “ndër praktikuesit e fundit të një arti që kishte ekzistuar për mijëra vjet”, duke përdorur ende “metodat e vjetra tradicionale të gërmimit me lopata dhe kazme, të nxjerres së dheut në mënyrë të ngadalshme përmes kovës duke e përdorur një vinç druri”.

Një tregtar tekstili punëson Mahmutin për të gjetur ujë në një fushë dy hektarë në rrethin imagjinar të Selfburg’ut jashtë Stambollit, të dedikuar për një fabrikë të re. Toka është primitive dhe nuk ka furnizim me energji elektrike, por atij iu premtohet shpërblime të mira nëse ai arrin të gjejë ujë. Ai merr si një nxënës të quajtur Cem, një adoleshent nga një familje e klasës së mesme të Stambollit, dhe ata fillojnë punën e tyre të prapambetur në vapën e verës.

Një lidhje jo e mundshme midis Atit Mahmut dhe Cemit të ndikueshëm. Por gjërat bëhen të komplikuara, pasi Cem zhvillon një obsesion me një trup teatror dhe zonjën e saj enigmatike. Tragjedia pastaj ndodh kur ai hedh një kovë të rëndë mbi Mahmut Mjeshtrin, duke ikur në panik me zotin e tij të plagosur, ndoshta të vdekur, në fund të pusit. “Ajo që kishte ndodhur në pus gjithnjë më pengonte nga gëzimet e një jete të zakonshme”, pasqyron Cem.

Gjatë gjithë librit kjo histori e jetës së vërtetë është thurur me referenca ndaj mitit të Edipit dhe të kundërtës së tij. Mbivendosja e mitit dhe realitetit ndonjëherë është e rëndë. Pas shumë vitesh të vështira, Cem përpiqet të mësojë gjithçka që mundet rreth dy miteve si një manjatë në sektorin e pasurive të paluajtshme në Turqi. Ai është më i pazgjidhur. “Sapo lexova për Rostamin dhe Sohrabin, u ndjeva sikur isha duke rikujtuar kujtimet e mia”, reflekton ai. “Ndërsa lexova nëpër ato vëllime të vjetra, duke u zhytur në tregime, u ndjeva sikur isha në tendën e teatrit në Öngören”.

“Gruaja me flokë të kuqe” e përshkruan zgjerimin e Stambollit për t’u bërë një megalopolis gjigant. Komploti i pusit të vjetër po e gëlltitet nga qyteti i egër dhe Cem përfundimisht kthehet për të vizituar vendin.

“Qytetet e vogla dhe fshatrat në afërsi të Stambollit po zgjeroheshin aq shpejt sa vetë qyteti. Me çdo udhëtim që mora, unë mund të shihja tentakulat e tij për të arritur babanë në skutat më të largëta”, vëren ai.

Kujtimet për gërmimin e thellë së bashku me Mahmut Mjeshtrin trazuan traumën e menjëhershme, por metodat tradicionale që ata përdorën, “duke kërkuar ujërat nëntokësorë dhe duke menduar se ku duhet të gërmojnë vetëm me instinktin”, duket sikur histori e lashtë.

Interpretimet politike janë të mundshme, por Pamuk nuk e detyron atë. “Duket se ne do të donim një baba të fortë dhe vendimtar që të na tregonte se çfarë të bënim dhe çfarë duhet të bënim”, pasqyron Cem në një moment. “A është për shkak se është kaq e vështirë të dallojmë se ç’duhet dhe çfarë nuk duhet të bëjmë, çfarë është morale dhe e drejta nga ajo që është mëkatare dhe e gabuar, apo është sepse ne duhet vazhdimisht të sigurohemi se jemi të pafajshëm dhe nuk kemi mëkatuar? nevoja për një baba gjithmonë atje, ose a e ndiejmë vetëm kur jemi të hutuar apo të shqetësuar, kur bota jonë po copëtohet?”

Romani përmban disa nga grackat e përsëritura të Pamuk’ut. Si në shumë prej veprave të tij, protagonisti – pavarësisht prej sfondit ose rrethanave – ndodh të jetë një lloj letrari i ndjeshëm që i ngjan vetë autorit. Nganjëherë ndihet edhe pak i përcaktuar, me karaktere që shpesh përdorin shpjegime të papërshtatshme për të zmbrapsur motivet e romanit.

Por i gjithë romani “Gruaja me flokë të kuqe” kombinon me sukses mite historike dhe shëmbëlltyrën bashkëkohore. Përkthimi i Ekin Oklap, romani i tij i dytë pasi mori përsipër si përkthyes në gjuhën angleze të këtij romani, është i qetë. Ndjesia është e mrekullueshme, me mjeshtëri ndërtimi i tensionit para se të shpaloset në një përfundim të mrekullueshëm. Puna më e mirë e Pamuk’ut mbetet “Emri im është i kuq”, por “Gruaja me flokë të kuqe” është një tjetër arritje mbresëlënëse./Periskopi/