Njerëzit e zakonshëm braktisen nga Zoti dhe Tregu i Lirë

Kryerja e një veprimi në mënyrë të pavetëdijshme ka prodhuar një sfidë për njerëzimin: çfarë të bëjmë me ata që janë “lënë pas” nga përparimi? Dhe ky superçrregullim ka implikime të gjera në të gjithë shoqërinë.

Një temë e papritur ka dalë nga përrallat popullore në dekadat e fundit, nga shkarravinat më të ulëta (Tim la Haye dhe udhëtarët e tij) për serialet televizive, si mbetje ku është subjekt i atyre të “prapambeturëve”.

Në mënyrë tipike, në këtë skenar, Armagedoni po i afrohet, dhe Zoti i ka sjellë të privilegjuarit për t’i shpëtuar nga tmerret e ardhshme. Por, çka nëse bëjmë një lexim vulgar të kësaj teme, nga këndvështrimi i një ekonomisti?

Siç ndodh shpesh, duket se vetë Zoti ka dëgjuar zërin e kapitalit, në mënyrë që tema e mbetjeve të lidhet me gjendjen tonë ekonomike në këtë kapitalizmin global. A nuk është rasti që vetëm ata që nuk ishin në gjendje të bashkoheshin me rrjedhën e refugjatëve, dhe duhej të mbeteshin të mbërthyer në vendet e tyre në rrëmujë, janë “jopërparimtarët” tanë?

Duhet të shmangim çdo romantizim të thjeshtë të refugjatëve. Disa majtistë evropianë pohojnë se refugjatët janë një proletariat i llojit nomad i cili mund të veprojë si thelbi i një subjekti të ri revolucionar në Evropë – një kërkesë e cila është thellësisht problematike.

Proletariati për Marksin, përbëhej nga punëtorë të shfrytëzuar dhe të disciplinuar përmes punës dhe krijimit të pasurisë, ndërsa sot jo të përhershmit mund të llogariten si një formë e re e proletariatit, ndërkohë paradoksi i refugjatëve është se ata janë kryesisht në kërkim të asaj se si të bëhet proletariati. Ata janë “asgjë”, pa asnjë vend brenda ndërtesës sociale të vendit ku u strehuan, por nga kjo pamje është një hap i gjatë për proletariatin në kuptimin strikt marksist.

Pra, në vend që të festojnë refugjatët si proletarë nomad, a nuk do të ishte më e përshtatshme të thuhej se ata janë pjesa më dinamike/ambicioze e popullsisë së vendit të tyre, ata me vullnet për t’u ngjitur, dhe se proletarët e vërtetë janë më tepër ata që mbetën atje dhe mbetën prapa si të panjohur në vendin e tyre (me të gjitha konotacionet fetare të “prapambetur”). Pra, tendenca e kapitalizmit global është të bëjë që 80% prej nesh të jenë të “prapambetur”.

Vizitat e kaluara

Një shekull më parë, Vilfredo Pareto ishte i pari që përshkruante të ashtuquajturën 80/20 sundimin e (dhe jo vetëm) jetës sociale: 80% e tokës është në pronësi të 20% të njerëzve, 80% e fitimeve prodhohen nga 20% , 80% e vendimeve merren nga 20%, 80% e lidhjeve në internet tregojnë më pak se 20% e faqeve të internetit, 80% e bizeleve prodhohen nga 20% e njerëzve e kështu me radhë.

Siç sugjeruan disa analistë dhe ekonomistë socialë, shpërthimi i sotëm i produktivitetit ekonomik na karakterizon me shembullin përfundimtar të këtij rregulli: ekonomia globale në zhvillim tenton drejt një shteti në të cilin vetëm 20% e fuqisë punëtore mund të bëjnë të gjitha punët e nevojshme, kështu që 80 % e njerëzve janë kryesisht të parëndësishëm dhe të padobishëm dhe potencialisht të papunë.

Kur kjo logjikë arrin skajin e saj, a nuk do të ishte e arsyeshme ta çonim në vetë-mohimin e saj? A nuk është sistemi që i bënë 80% të njerëzve të parëndësishëm dhe të padobishëm? Problemi nuk është, pra, se një proletarium i ri global po del, por po ndodh diçka më radikale: miliarda njerëz thjesht nuk janë të nevojshëm dhe të gjitha industritë nuk kanë vend për ata.

Toni Negri dikur dha një intervistë, duke shëtitur përgjatë një rruge periferike në Venecia-Mestre të Italisë dhe kamera e gazetarit e kapi atë duke kaluar një linjë të punonjësve që po hidheshin përpara një fabrike tekstili e planifikuar për t’u mbyllur; ai vuri në dukje punëtorët dhe duke thënë me vëmendje: “Shikoni ata! Ata nuk e dinë që tashmë janë të vdekur!”.

Për Negrin, këta punëtorë qëndronin për gjithçka që është e gabuar në lidhje me socializmin tradicional të sindikatave, i cili përqendrohet në sigurinë e punës së korporatave. Një socializëm pa mëshirë u shfuqizua nga dinamika e kapitalizmit “postmoderne” me hegjemoninë e saj të punës intelektuale.

Opsionet alternative

Në vend që të reagojnë ndaj kësaj “fryme të kapitalizmit” të ri, mënyra se si Socialdemokracia tradicionale e sheh si një kërcënim, duhet ta pranojë atë plotësisht, duke dalluar në të dinamikat e punës intelektuale, dhe ndërveprimin e tij jo hierarkik dhe jo të centralizuar , të cilat janë fara e komunizmit. Nëse e ndjekim këtë logjikë deri në fund, nuk mund të pajtohemi me cinizmin neoliberal që sot detyra kryesore e sindikatave duhet të jetë të ri-edukojë punëtorët në mënyrë që ata të jenë në gjendje të përshtaten me ekonominë e re të digjitalizuar .

Megjithatë, ç’të themi për vizionin e kundërt? Përderisa dinamika e kapitalizmit të ri lë një përqindje më të madhe dhe më të madhe të punëtorëve të tepërt (sipas disa vlerësimeve, në periudhën afatgjatë, kapitalizmi i sotëm do të ishte ideal vetëm nëse 20% të fuqisë punëtore ta kishte në dispozicion). Atëherë, ç’të themi për perspektivën e ribashkimit të saktë të të gjithë “të vdekurve të gjallë” të kapitalizmit global, të gjithë atyre që u lanë pas “progresit” neokapitalist, të gjithë atyre që ishin të vjetëruar dhe të gjithë atyre që nuk ishin në gjendje t’i përshtateshin kushteve të reja? Basti është, sigurisht, që mund të krijojmë një lidhje të drejtpërdrejtë ndërmjet këtyre mbetjeve të historisë dhe aspektit më progresiv të historisë.

Prandaj, zgjedhja e vërtetë është kjo: a duhet të vazhdojmë të luajmë një lojë humanitare për t’u kujdesur për ata që mbeten prapa apo duhet të merremi me detyrën shumë më të vështirë të ndryshimit të sistemit global që i lë ata pas? Pa një ndryshim të tillë, situata jonë do të jetë përgjithmonë irracionale.

Për shembull, merrni perspektivën e automatizimit të prodhimit që njerëzit kanë frikë – reduktojnë rrënjësisht nevojën për punëtorët dhe kështu bëjnë që papunësia të shpërthejë. Por pse frikësohemi në këtë perspektivë? A nuk e hap perspektivën e një shoqërie të re në të cilën të gjithë do të duhet të punojmë shumë më pak? Në çfarë lloj shoqërie jetojmë atje ku lajmi i mirë automatikisht shndërrohet në lajm të keq?/Periskopi/

Shkruan: Slavoj Žižek, përktheu dhe përshtati Periskopi