Kur do të jetë gati vaksina kundër koronavirusit?

Testimet njerëzore do të fillojnë menjëherë, por edhe nëse ato shkojnë mirë dhe një kurë është gjetur, ka shumë pengesa përpara se imunizimi global të jetë i mundshëm, shkruan Guardian.

Me Organizatën Botërore të Shëndetit që më në fund shpalli një pandemi, të gjithë sytë janë drejtuar nga perspektiva e një vaksine, pasi vetëm një vaksinë mund të parandalojë njerëzit të sëmuren.

Rreth 35 ndërmarrje dhe institucione akademike po garojnë për të krijuar një vaksinë të tillë, të paktën katër prej të cilave tashmë kanë kandidatë që janë testuar te kafshët. E para nga këto – prodhuar nga firma bioteknike me bazë në Boston Moderna – do të hyjë në testime njerëzore menjëherë.

Kjo shpejtësi e paparë është falë në masë të madhe për përpjekjet e hershme kineze për sekuencën e materialit gjenetik të Sars-CoV-2, virusit që shkakton Covid-19.

Kin a e ndau atë sekuencë në fillim të janarit, duke lejuar grupet kërkimore në të gjithë botën që të rritnin virusin e gjallë dhe të studionin se si ai pushton qelizat njerëzore dhe i bën njerëzit të sëmurë.

Megjithëse askush nuk mund të parashikonte që sëmundja tjetër infektive për të kërcënuar globin do të shkaktohej nga një koronavirus – gripi përgjithësisht konsiderohet se paraqet rrezikun më të madh pandemik – vaksinologët kishin mbrojtur bastet e tyre duke punuar në patogjenët “prototip”.

“Shpejtësia me të cilën ne [prodhuam këta kandidatë] ndërton shumë në investimin për të kuptuar se si të zhvillojmë vaksina për koronavirus të tjerë,” thotë Richard Hatchett, CEO i OJF-ve me bazë në Oslo, Koalicioni për Inovacionet e Përgatitjes Epidemike (Cepi), i cili po bën përpjekjet kryesore për të financuar dhe koordinuar zhvillimin e vaksinave Covid-19.

Të gjitha vaksinat funksionojnë sipas të njëjtit p arim bazë. Ata paraqesin një pjesë ose të gjithë patogjenin ndaj sistemit imunitar të njeriut, zakonisht në formën e një injeksioni dhe në një dozë të ulët, për të nxitur sistemin të prodhojë antitrupa ndaj patogjenit.

Antitrupat janë një lloj kujtese imune, e cila pasi është nxitur një herë, mund të mobilizohet shpejt përsëri nëse personi është i ekspozuar ndaj virusit në formën e tij natyrore.

Tradicionalisht, imunizimi është arritur duke përdorur forma të drejtpërdrejta, të dobësuara të virusit, ose pjesë ose tërësi e virusit pasi të jetë inaktivizuar nga nxehtësia ose kimikatet. Këto metoda kanë të meta. Forma e drejtpërdrejtë mund të vazhdojë të evoluojë në ‘mikpritës’, për shembull, duke kapur potencialisht disa nga virulenca e tij dhe duke e bërë marrësin të sëmurë, ndërsa doza më të larta ose të përsëritura të virusit joaktiv kërkohet që të arrihet shkalla e nevojshme e mbrojtjes.

Disa nga projektet e vaksinave Covid-19 janë duke përdorur këto qasje të provuara dhe të testuara, por të tjerët janë duke përdorur teknologji më të re.

Një strategji më e re – ajo që Novavax po përdor, për shembull – ndërton një vaksinë “rekombinante”. Kjo përfshin nxjerrjen e kodit gjenetik për pikën e proteinave në sipërfaqen e Sars-CoV-2, e cila është pjesa e virusit që ka shumë të ngjarë të provokojë një reaksion imunitar te njerëzit, dhe ngjitjen e tij në gjenomin e një bakteri, duke detyruar këta mikroorganizma për të djegur sasi të mëdha të proteinave.

Qasje të tjera, madje edhe më të reja, anashkalojnë proteinën dhe ndërtojnë vaksina nga vetë udhëzimi gjenetik. Ky është rasti për Moderna dhe një kompani tjetër e cila ka një prani në Boston, CureVac, të dyja po ndërtojnë vaksina Covid-19.

Testimet klinike, një pararendës thelbësor i aprovimit, zakonisht zhvillohen në tre fa za. I pari, që përfshin dhjetëra vullnetarë të shëndetshëm, teston vaksinën për siguri, duke monitoruar efektet e kundërta. E dyta, që përfshin disa qindra njerëz, zakonisht në një pjesë të botës të prekur nga sëmundja, shikon se sa e efektshme është vaksina, dhe e treta bën të njëjtën gjë në disa mijëra njerëz.

Por ka një nivel të lartë tërheqjeje pasi vaksinat eksperimentale kalojnë nëpër këto faza, transmeton KosovaPress.

“Jo të gjithë kuajt që lënë portën fillestare nuk do ta mbarojnë garën,” thotë Bruce Gellin, i cili drejton programin global të imunizimit me qendër në Uashington, Instituti i Vaksinave Sabin.

Ka arsye të mira për këtë. Ose kandidatët janë të pasigurt, ose janë jo efektivë, ose janë të dyja.

Miratimi mund të përshpejtohet nëse rregullatorët kanë aprovuar produkte të ngjashme më parë.

“Ashtu si shumica e vaksinologëve, unë nuk mendoj se kjo vaksinë do të je të e gatshme para 18 muajsh,” thotë Annelies Wilder-Smith, profesoreshë e sëmundjeve infektive në Londër.

Ndërkohë, ekziston një problem tjetër potencial. Sapo të miratohet një vaksinë, do të nevojitet në sasi të mëdha – dhe shumë prej organizatave në garën e vaksinave Covid-19 thjesht nuk kanë kapacitetin e nevojshëm të prodhimit.

Pasi të jetë aprovuar një vaksinë Covid-19, një seri sfidash të mëtejshme do të paraqiten vetë.

“Marrja e një vaksine që është vërtetuar se është e sigurt dhe efektive te njerëzit, merr një në mënyrën më të mirë rreth një të tretën e rrugës për atë që duhet për një program global të imunizimit,” thotë eksperti global shëndetësor Jonathan Quick nga Universiteti Duke në Karolinën e Veriut.

“Biologjia e virusit dhe teknologjia e vaksinave mund të jenë faktorët kufizues, por politika dhe ekonomia kanë shumë më shumë gjasa të jenë pengesa për imunizimin,” shton ai.

Problemi është duke u siguruar që vaksina u bëhet të gjithë atyre që kanë nevojë. Kjo është një sfidë edhe brenda vendeve, dhe disa kanë hartuar udhëzime. Në skenarin e një pandemie gripi, për shembull, Britania e Madhe do të prioritizonte vaksinimin e punonjësve të kujdesit shëndetësor dhe kujdesit shoqëror, së bashku me ata që konsiderohen në rrezik më të lartë mjekësor, përfshirë fëmijët dhe gratë shtatzëna.