Kriza e Katalonjës nuk është vetëm nacionalizëm

Ky është një vit i vështirë për Spanjën. Së pari, kryeministri Mariano Rajoy duhej të paraqitej në gjykatë për shkak të akuzave për korrupsion të ngritura kundër partisë së tij; pastaj Barcelona pësoi një sulm të përgjakshëm terrorist; dhe tani një referendum për pavarësinë e Katalonjës, e gjithë kjo e ka zhytur kombin në një krizë politike që çoi policinë spanjolle për të kërcënuar votuesit të cilët kishin shkuar të votojnë për autonominë e Katalonjës.

Neni 155, i cili lejon qeverinë qendrore për ta bërë këtë, është mjaft i paqartë. Ende nuk e dimë nëse zbatimi i tij nënkupton shpërbërjen e qeverisë katalane, marrjen nën kontroll të sigurisë publike ose thirrjen për zgjedhje rajonale. Por burgimi i dy udhëheqësve të pavarësisë pro-katalanase më parë tregon se ne po shkojmë drejt problemeve serioze, raporton “Al Jazeera”, transmeton Periskopi.

Ajo që është e rëndësishme për të kuptuar për momentin ka të bëjë më shumë se vetëm një nacionalizëm të verbër në bllokimin katalanas, pavarësisht se çfarë do të donin të besonin Madridi dhe Brukseli.

Thirrja katalane për pavarësi nuk duhet të diskreditohet; është kërkesa e ligjshme e miliona katalanasve. Por duhet të pyesim veten se pse shumica e artikujve rreth kësaj krize fokusohen ekskluzivisht në rrënjët historike të shtetësisë katalunase, të drejtës demokratike të qytetarëve të lirë për të votuar dhe karakterit gjithëpërfshirës të nacionalizmit të Katalonjës, e cila është e hapur për të huajt.

Këto argumente historike dhe demokratike, janë të rëndësishme të theksohen, siç tha me të drejtë Oëen Jones, se “Katalonja nuk mund të kuptohet në mënyrë të izoluar, këtu është një tjetër manifestim i krizës që mbështjell botën perëndimore”. Kjo është një krizë e qeverisjes në të cilën qytetarët nuk u besojnë qeverive të tyre që u kanë kthyer shpinën njerëzve. Pse?

Balancat e reja gjeopolitike që u shfaqën pas 11 shtatorit dhe përmbysja financiare e vitit 2008 i kanë dhënë fund ëndrrës së lumtur të Francis Fukuyama për një demokraci liberale globale ku gjithçka është e mundur.

Në vend të kësaj, kjo ëndërr doli të ishte një makth duke marrë parasysh sakrificat që demokracitë liberale i imponojnë botës. Për fat të keq, as Evropa, e as Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk kanë paraqitur politika për t’i rezistuar realitetit që kjo krizë ka imponuar. Nuk ka as shenja të përmirësimit: vendet e reja të krijuara janë pothuajse të pasigurta dhe shumica e reformave të politikave janë të dizajnuara për të ulur përfitimet sociale.

Institucionet financiare ndërkombëtare si Fondi Monetar Ndërkombëtar vazhdojnë të kërkojnë zvogëlimin e fuqisë negociuese të punëtorëve, shkurtimet në kujdesin shëndetësor, sigurimet shoqërore dhe punësimet shtetërore. Nuk është çudi që në Spanjë, papunësia (në 18.6 për qind) është pothuajse dyfishi i mesatares së eurozonës.

Këto reforma liberale “për të kapërcyer krizën” kanë shkaktuar reagime shumë të ndryshme politike në të gjithë Evropën, nga e ardhmja e re e progresit e deri te Syriza në Greqi, tek populizmi ksenofob i krahut të djathtë Farage në Britani dhe një rritje e numrit të qytetarëve nacionalizmit në Skoci dhe Katalonjë.

Rasti i Katalonjës është interesant jo vetëm sepse është rajoni më i pasur i Spanjës (me 7.5 milionë njerëz, ajo tërheq më shumë se një të tretën e investimeve të huaja të Spanjës, gjeneron një të tretën e eksporteve të saj dhe është përgjegjës për 20 përqind të bruto produkt), por gjithashtu sepse tashmë është i qeverisur në mënyrë autonome dhe është i vendosur të bashkohet me BE’në.

Ndërsa shumica e vendeve fajësuan BE’në për pabarazitë sociale dhe ekonomike dhe masat shtrënguese të qeverisë, për politikanët katalanas, këto ishin kryesisht faji i Madridit. Artur Mas, një president i mëparshëm i dhe general katalonas, shpjegoi se qeveria spanjolle e detyroi atë të zbatojë shkurtimet e kursimit që janë “të pamundura për t’u përplasur pa i ndikuar seriozisht disa elementë themelorë të shtetit të mirëqenies”.

Ish presidentë të tjerë të qeverisë katalane ishin të kujdesshëm kur fajësonin Madridin për taksat e padrejta apo diktateve të tjera nga lart, por Mas (një neoliberal) pa një mundësi për të premtuar ndryshim, prosperitet dhe liri në një shtet të ri katalanik të pavarur nga Spanja dhe kushtetutën e saj të vjetër . Kjo shpjegon pse aleanca nacionaliste Junts pel Si (Së bashku për po) që ai krijoi me politikanë të tjerë përbëhet nga forca të majta dhe të djathta.

Presidenti aktual Catalan Carles Puigdemont refuzoi të qartësonte në mënyrë eksplicite nëse ai deklaroi pavarësinë pas referendumit të 1 tetorit. Qëllimi i tij është të detyrojë qeverinë e Madridit – Rajoy të fillojë një dialog të frytshëm për të arritur një marrëveshje mbi pavarësinë e rajonit.

Por Madridi, siç tha Pepe Escobar, “në fakt pajtohet me vetëm dy prioritete: i bindet detyrimisht diktateve shtrënguese të BE’së dhe shtypni me çdo kusht çdo shtytje rajonale për autonomi”. Kjo është ndoshta arsyeja pse qeveria e Rajoy e bëri më të lehtë për firmat që të zhvendosen, duke miratuar një ligj që lejon që kompanitë të zhvendosin më shpejt adresën e tyre ligjore; më shumë se 700 (duke përfshirë bankat, multikorporatat dhe botuesit) kanë vendosur të lëvizin nga Katalonia drejt rajoneve tjera që kontrollohen nga Spanja.

Fakti që BE pa kushte mbështet politikat e kryeministrit spanjoll drejt bllokimit të Katalonjës është një tregues se nuk mund të përballojë një Brexit tjetër.

Ndërsa Presidenti Jean-Claude Juncker tha: “Nëse e lejojmë Katalonjën ku nuk është biznesi ynë – të ndahet, të tjerët do të bëjnë të njëjtën gjë”. Megjithëse nënkryetari i parë Frans Timmermans dënoi brutalitetin e policisë spanjolle gjatë referendumit, ai gjithashtu tha se “është detyrë e çdo qeverie të mbështesë ligjin, dhe kjo ndonjëherë kërkon përdorimin proporcional të forcës”.

Ata prej nesh që ishin në Barcelonë atë ditë mund të dëshmojnë se nuk kishte asgjë “proporcionale” në dhunën policore, përveç se përmasat e saj e bënë të domosdoshme thirrjen për dorëheqjen e Rajoy. Siç mund ta shohim, kjo krizë u shkaktua nga diçka më shumë se thjesht një nacionalizëm; është gjithashtu çështje e qeverisjes në “epokën e zemërimit”./Periskopi/

Shkruan: Santiago Zabala

Përktheu nga anglishtja në shqip: Periskopi