Vdekja e Jugosllavisë

Dënimi i ish-komandantit serb boshnjak Ratko Mlladiq nga Tribunali Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë (ICTY) na kujton një konflikt brutal në të cilin u kryen mizoritë nga të gjithë pjesëmarrësit kundërshtarë, duke përfshirë Perëndimin me një sulm ajror të NATO’s me kohëzgjatje prej 78 ditësh në të cilën qindra civilë u vranë.

Ndërsa dramaturgu anglez Harold Pinter, që fitoi çmimin Nobel, e përshkroi atë: “Veprimi i NATO’s në Serbi nuk kishte të bënte me fatin e shqiptarëve të Kosovës, por ishte një tjetër pohim i ashpër dhe brutal i fuqisë amerikane”.

Duke u bazuar në demonizimin me shumicë të serbëve që kanë pasuar si gjatë dhe pas një konflikti që ka rezultuar me shkatërrimin dhe çmontimin e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë (RSFJ), ju do të mendoni se serbët ishin si shkak i konfliktit dhe e vetmja palë e angazhuar në të. Një paraqitje e tillë e asaj që qëndron si një nga episodet më tragjike në historinë e Ballkanit është ofenduese jo vetëm për ata që vuajnë, por edhe për të vërtetën, raporton “Sputnik International”, transmeton Periskopi.

Shkatërrimi i Republikës Federale Socialiste të Jugosllavisë (RSFJ) ishte krimi gjithëpërfshirës brenda të cilit çdo krim tjetër dhe mizori e kryer në rrjedhën e konfliktit duhet të kuptohet. Përpjekja për ta fshehur këtë krim të gjerë, për t’u përqëndruar në mizoritë e kryera në konfliktin që pasoi, nuk është rastësi. Për atë që kemi të bëjmë me imperializmin perëndimor dhe themi; si në rastin e ish-Jugosllavisë Perëndimi ia doli të shfrytëzoi ndarjet regresive nacionaliste dhe etnike që kanë kaluar gjatë Ballkanit për të arritur objektivin e saj të çmontimit të shtetit të fundit socialist në Evropë pas rënies së Bashkimit Sovjetik.

Nën kushtetutën e RSFJ’së thanë se ndarje nacionaliste dhe etnike u sublimuan me sukses në favor të një identiteti të përbashkët jugosllav, rreth të cilit qytetarët e saj mund të jetonin së bashku dhe të bashkoheshin për të krijuar një shtet multietnik dhe shumëfetar, i cili për dekada ishte një fener social dhe ekonomik. Në këtë drejtim, ai u tregua i suksesshëm në periudhën e pasluftës.

Problemet për të hyrë në Jugosllavi erdhën në anën e pasme të krizës së borxheve që përfshinë vendin në vitet 1980. Nën udhëheqjen e Titos Jugosllavia kishte nisur një program tepër ambicioz të hiper-investimeve me qëllim të zhvillimit të rajoneve më të varfra, duke rritur standardet e jetesës dhe duke ndikuar në modernizimin e industrisë dhe infrastrukturës. Programi u zhvillua nën kujdesin e modelit të vetë-menaxhimit të punëtorëve, i cili u krijua në vitet e 1950’a për të decentralizuar menaxhimin e faktorit industrial, duke u dhënë punëtorëve të zakonshëm një rol në drejtimin e ekonomisë dhe, me të, sistemi socialist që e mbështeti atë.

Megjithatë, autonomia ekonomike e ofruar nën vetë-menaxhimin përfshinte aftësinë për të marrë hua për investime. Huazimi i viteve 1970 kishte dalë jashtë kontrollit, me bollëkun e kredive dhe parave të lira që qarkullonin rreth ekonomisë duke çuar në mënyrë të pashmangshme në hiperinflacion. Rezultati në pjesën e prapme të krizës së borxhit që rezultoi ishte recesioni ekonomik, në përgjigje të të cilit pjesët më të pasura dhe burimet e pasura të vendit filluan të durojnë subvencionimin e rajoneve më të varfra. Ne shohim një model të ngjashëm kur bëhet fjalë për bazën ekonomike të lëvizjes katalunase të pavarësisë nga Spanja.

Një proces i rritjes së tensioneve etnike, të shfrytëzuara nga partitë nacionaliste, kulmoi me një deklaratë të njëanshme të pavarësisë nga Sllovenia në vitin 1990 në anën e pasme të një referendumi që u krye në kundërshtim me kushtetutën e RSFJ-së. Kroacia ndoqi padyshim pavarësinë e të dyve duke u njohur nga Perëndimi – duke vënë në shërbim kushtet për konfliktin brutal që rezultoi kur qeveria qendrore bëri si çdo qeveri sovrane që ballafaqohej me secesionizëm dhe do të kërkonte të impononte deklaratën e saj.

Duke u kthyer në pavarësinë katalanase, këtu jemi të detyruar të bëjmë një rrugë të shkurtër për të ngritur standardet e dyfishta të Perëndimit në njohjen e shkëputjes kur ajo u shfaq në ish-Jugosllavi dhe refuzimin e saj për ta njohur atë në rastin e Katalonjës nga Spanja kohët e fundit. Kutërbimi i hipokrizisë është i bollshëm kur e konsideroni këtë, duke përbërë një dëshmi më të madhe se kur Perëndimi ka të bëjë me sovranitetin kombëtar, respektohet vetëm kur bëhet fjalë për aleatët e saj apo ato shtete që janë mjaft të forta për t’i rezistuar shkeljes së saj në ndjekje të strategjisë më të gjerë ekonomike dhe objektivat hegjemonikë. Është një zakon të Perandoria Roma se fuqia është e drejtë – e njëjta gjë që qëndron në rrënjën e rendit ndërkombëtar në kohën tonë, pavarësisht nga deklaratat e larta dhe të paepura që pedalohen pa u lodhur nga Uashingtoni dhe aleatët e saj kur është fjala për demokracinë dhe të drejtat e njeriut.

Profesoresha e shkencave politike Susan L. Woodëard e ka thënë me vend: “Në njohjen e pavarësisë sllovene dhe kroate, Komuniteti Europian [paraardhësi i BE’së] nuk ishte vetëm krijimi i shteteve të reja, por edhe shpërndarja e një ekzistuese – Jugosllavi”.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, urrejtja e Hitlerit ndaj serbëve u tejkalua vetëm nga urrejtja e tij ndaj hebrenjve. Historiani britanik Anthony Beevor zbulon se gjatë luftës diktatori fashist “u përpoq të hakmerrej kundër popullatës serbe [mbi qëndrimin e tij anti-nazist]. Jugosllavia duhej të shkatërrohej, me grindje të territorit që i ishin dhënë hungarezëve, bullgarëve, italianëve dhe kroatëve, nën një qeveri fashiste, u bënë protektorat italian, ndërsa Gjermania pushtoi Serbinë.”

Ironia është se ndonëse Hitleri mund të ketë dështuar në qëllimin e tij për të shkatërruar Jugosllavinë, Perëndimi pati sukses në të njëjtin objektiv pesë dekada më vonë./Periskopi/

Përktheu dhe përshtati: Periskopi