Jetojmë më gjatë se përpara, por një sëmundje na vret para kohe

Sot, njerëzit në botë jetojnë shumë më tepër se 70 vjet më parë. Jetëgjatësia mesatare në vitin 1950 ishte 46-vjeç dhe në vitin 2015 arriti në 71-vjeç.

Në disa vende, progresi nuk ka qenë gjithnjë i qetë. Sëmundjet, epidemitë dhe ngjarjet e papritura janë një kujtesë se një zgjatje e jetës nuk mund të merret “e mirëpritur”.

Ndërkohë, për shumë prej nesh vdekja është bërë një temë shumë e rëndësishme. Pavarësisht se më pak se 0.5% e njerëzve vdesin nga terrorizmi, luftërat apo fatkeqësitë natyrore, shumë prej tyre ende përfundojnë nga vdekja e parakohshme ose shkaqet që mund të ishin parandaluar.

Historia e moshës në të cilën vdesin njerëzit në fakt është mënyra se si vdesin dhe se si ka ndryshuar kjo me kalimin e kohës, pohon Hannah Richie nga Shkolla Oxford Martin.

Rreth 56 milionë njerëz vdiqën në botë në vitin 2017, sipas BBC. Kjo është 10 milionë më shumë se në vitin 1990, por duhet të kihet parasysh se ndërkohë, numri i njerëzve në tokë është rritur, njësoj si jetëgjatësia mesatare.

Më shumë se 70 për qind e njerëzve vdesin nga sëmundjet kronike. Megjithatë, vrasësi më i madh janë sëmundjet kardiovaskulare që janë përgjegjëse për çdo vdekje të tretë. Dyfish më shumë njerëz vdesin nga sëmundjet kardiovaskulare se nga kanceri, shkaku i dytë më i shpeshtë i vdekjes, nga i cili vdes çdo i gjashti person në botë.

Në krye të listës janë disa sëmundje jo të transmetueshme, të tilla si diabeti, disa sëmundje respiratore dhe demenca.

Fakt tronditës është numri i njerëzve që vdesin nga sëmundjet që janë të shërueshme. Rreth 1.6 milion njerëz vdiqën nga diabeti në vitin  2017, gjë që e bën këtë sëmundje një nga dhjetë më vdekjeprurëse. Në disa vende, veçanërisht në Afrikë dhe Azi, është një nga shkaqet kryesore të vdekshmërisë.

Kur bëhet fjalë për aksidentet, në vitin 2017 në gjithë botën humbën jetën 1.2 milion, por ky numër nuk është i njëjtë në vendet e pasura dhe të varfra. Ndërsa në vendet me zhvillim të lartë numri i vdekjeve në aksidente rrugore ka rënë në dekadat e fundit, numri i tyre ka mbetur i njëjtë në nivel botëror.

Ajo që njerëzit vdesin po ndryshon me kalimin e kohës dhe shkallën e zhvillimit të vendeve në të cilat ata jetonin. Në të kaluarën, madje edhe sëmundjet ngjitëse të menjëhershme ishin më vdekjeprurëse se sot.

Për shembull, në vitin 1990, një në tre vetë vdiq nga sëmundjet infektive, ndërsa në vitin 2017 raporti ishte një në pesë. Fëmijët janë një kategori veçanërisht e prekshme kur bëhet fjalë për sëmundjet infektive.

Në shekullin e nëntëmbëdhjetë, për shembull, çdo fëmijë i tretë në botë vdiq nga një infeksion, ndërsa sot situata është shumë më e mirë, kryesisht falë vaksinave, kushteve më të mira higjienike, të ushqyerit, kujdesit shëndetësor dhe qasjes në ujë të pastër.

Megjithatë, kjo ndryshon në varësi të zhvillimit të vendeve. Në vendet e pasura, vdekja e fëmijëve për shkak të një infeksioni është relativisht e rrallë, ndërsa në rajonet më të varfra të botës numri i tyre korrespondon me vdekshmërinë e fëmijëve në Britaninë e Madhe ose Suedi në gjysmën e parë të shekullit 20, me një tendencë rritjeje.

Por, në sajë të statistikave, në fund konkludojmë se ende ka një numër shumë më të vogël të fëmijëve që vdesin nga sëmundjet ngjitëse, të cilat, sipas Hannah Richie, mund të konsiderohen si një nga tregimet më të suksesshme të kujdesit shëndetësor modern.

Krahasimi i të dhënave tregon se më pak fëmijë kanë vdekur në dekadat e fundit nga infeksionet, kryesisht për shkak se barnat kanë përparuar dukshëm në këtë fushë, globalisht. Por kjo nuk mund të thuhet për njerëzit e moshuar, të cilët janë shumë të ndjeshëm dhe shpesh vuajnë nga sëmundje infektive.

Shumë vende po paralajmërojnë për barrën e njerëzve të moshuar dhe të sëmurë për të afërmit dhe sistemet shëndetësore kombëtare.

Infeksionet “e papritura”, si p.sh. sida, mund të tërheqin vëmendjen ndaj gjithë kësaj. Sida e tronditi botën për herë të parë në vitet 1980, por la gjurmë më të madhe në Afrikën Sub-Sahariane. Falë terapisë agresive mjekësore, numri i personave të vdekur nga kjo sëmundje është përgjysmuar në dekadën e fundit.

Megjithatë, kur krahasojmë kohën e sotme me të kaluarën, përshtypja e përgjithshme është pozitive: jetojmë më gjatë se kurrë dhe më pak njerëz vdesin nga sëmundjet e shërueshme. Të paktën kur bëhet fjalë për planin global dhe statistikat.

Por, është gjithashtu e vërtetë se përpara nesh është ende një rrugë e gjatë, në përmirësimin e mëtejshëm të higjienës, të ushqyerit, vaksinimit dhe kujdesit shëndetësor bazik. Një kuptim më i mirë i asaj se nga çfarë vdesin më shumë njerëzit, është vendimtar për përparimin e mëtejshëm dhe parandalimin e sëmundjeve me epilog fatal.