Instinkti imperial i Rusisë

Për të kuptuar arritjen e këtij qëllimi, ka qenë e vështirë, por ndihmon për të marrë një pamje më të gjatë historike të shtetit rus. Tani është një çerek shekulli prej kur Bashkimi Sovjetik u shpërbë: dhe viti 2017 do të shënojë njëqind vjetorin e Revolucionit Rus, kur u rrëzua, perandoria shekullore cariste.

Ka ngjashmëri në mes këtyre periudha që pasuan secili prej këtyre përfundimeve perandorake. Historia e Rusisë ka qenë e karakterizuar me zgjerimin e vazhdueshëm mbi kontinentin Euroaziatik. Carët bënë shtytjen drejt lindjes në Siberi, pasqyruar me shtytjen drejt perëndimit të Amerikës gjatë shekullit të nëntëmbëdhjetë, dhe zgjerimin e Rusisë në Azinë Qendrore, që përkoi me fuqitë evropiane të kolonizimit të Afrikës.

Por si Rusia Imperiale u zgjerua në drejtim të perëndimit dhe të jugut, gjithmonë ka hasur kundërshtimin, dhe kishte përdorur forcën për të mbajtur territoret e fituara rishtaz në domenin e saj. Pas revolucionit të vitit 1917, shumë nga këto fusha – nga Tashkent në Tbilisi dhe Kiev në Helsinki, kërkonin pavarësi nga penda e Moskovit.

Në fillim, Vladimir Leninit ju dukën të përshtatshme këto kërkesa: por ai shumë shpejtë vendosi ushtrinë e re të Kuqe të imponojë pushtetin sovjetik në të gjithë ish – Perandorinë Ruse. Ajo arriti në Ukrainë, Kukazin jugor dhe Azinë Qendrore. Por dështoi në Finlandë dhe shtete baltike, dhe pësoi një humbje të rëndësishmë jashtë Varshavës në vitin 1920.

Kjo lejoi që një varg i shteteve të pavarura të dalin nga krahu perëndimor i ish – perandorisë Osmane. Por pastaj Stalini erdhi në pushtet. Duke përdorur terror dhe industrializëm të detyruar, u përpoq të bëjë Rusinë e Madhe sërish. Ai kërkoi rikthimin e kontrollit perandorak mbi territoret e saj të mëparshme. Stalini gjeti një mundësi për bisedime të fshehta me Adolf Hitler, ku ai kërkoi kthimin e asaj që kishte humbur pas vitit 1917, duke përfshirë edhe shtetet balltike, Finlandë, dhe pjesë të Polonisë. Ai përfundimisht e mori atë.

Pasi perandoria e Hitlerit u shemb, jo më pak, për shkak të sakrificave të  Ushtrisë së Kuqe, Stalini kishte një hartë për të zgjeruar pushtetin sovjetik thellë në zemër të Evropës. Vetëm Finlanda, ruajti pavarësinë e saj mrekullisht, dhe atë me forcën e armëve.  Vendet baltike u sollën brutalisht përsëri në Sovjetik, e Polonia e të tjerat u reduktuan në shtete satelitore.

Në vitin 1976, një këshilltar i lartë i Departamentit të Shtetit argumentoi se Rusia kishte dështuar për të krijuar marrëdhënie “organike” me këto vende. Pasi u shemb Bashkimi Sovjetik, shtetet satelitore nxituan që në rënien e saj të sigurojnë sovranitetin e tyre: në mënyrë të shkurtër, pothuajse çdo republikë jo –ruse në ish-BRSS kishte kërkuar dhe siguruar pavarësinë. Me Ukrainën dhe vendet e tjera të jugut të Kaukazit që arritën shtetësinë, Rusia kontrolloi më pak territor se sa pas revolucionit të vitit 1917.

Vladimir Putin, si Lenini një shekull më parë, është ndryshim në qëllimin. Që nga ardhja në pushtet pas përpjekjeve të trazuar të Rusisë në reforma liberale dhe demokratike në vitet 1990, është bërë gjithnjë e më e qartë se Putin aspiron të bëjë Rusinë e madhe përsëri, si ekonomikisht dhe gjeopolitikisht.

Pavarësisht dallimeve të dukshme në mes të themelimit të Bashkimit Sovjetik dhe tani, paralelet historike janë shumë të qarta për t’u injoruar. Sipas Putin, Rusia ka pushtuar dhe zënë një pjesë të Gjeorgjisë, aneksoi Krimenë dhe Ukrainën, dhe mbështeti ushtarakisht dy ‘republika’ false  në Ukrainën Lindore.

Rusia ka provuar edhe – deri më tani nuk ka pasur sukses për të krijuar Rusinë e Re në gjithë Ukrainën Jugore. Hap pas hapi, sa herë që mundësitë paraqiteshin, Kremlini i gatshëm që të përdor të gjitha mjetet në dispozicion për të rifituar atë që ai e konsideron të vetën. Putin nuk mund të ketë një plan të fortë ose të plotë për restaurimin perandorak, por ai padyshim ka një prirje të qëndrueshme për të bërë përparime perandorake, sa herë që rreziku është i mundshëm, si në Gjeorgji në vitin 2008 dhe në Ukrainë në vitin 2014.

Por çfarë mësimesh mund të marrim nga e kaluara? Për fillim, imperializmi rus ka lulëzuar kur Evropa dhe Perëndimi kanë qenë të ndarë. Ky ishte rasti kur Hitleri dhe Stalini hynë në paktin e tyre të jo-agresionit në vitin 1939, dhe kur Napoleoni dhe Cari Aleksandër hynë në të tyrin në 1807. Dhe ne sigurisht nuk duhet të harrojmë Konferencën e Jaltës në vitin 1945.

Zgjerimi në NATO dhe Bashkimin Evropian për të përfshirë vendet evropiane dhe baltike Qendrore ka qenë thelbësore për sigurinë evropiane. Në çdo skenar tjetër, ne, ndoshta tashmë do të ishim të mbyllur në një luftë për pushtet thellësisht të rrezikshme me një Rusi revanshiste, e cila luftonte pë rimarrjen e asaj që kishte humbur.

Rënia e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991 dhe Revolucioni Rus në vitin 1917, riorganizoi politikën rajonale dhe atë globale. Menjëherë pas çdo ngjarjeje, Rusia ka treguar paaftësinë e saj historike për të ndërtuar marrëdhënie të harmonishme me vendet përgjatë periferisë së saj; dhe në periudhat e ndërmjetme, ajo ka vepruar në ambiciet e saj perandorake në kurriz të këtyre vendeve.

Por Rusia do vie në vete nëse perëndimi mbështet me forcë pavarësinë e këtyre vendeve gjatë një periudhe të zgjatur kohe. Përfundimisht, Rusia do të kuptojë se kjo është në interesin e saj afat-gjatë për të kthyer modelin e saj historik, të përqëndrohet në zhvillimin e saj të brendshëm, dhe për të ndërtuar marrëdhënie paqësore dhe respekt me fqinjët e saj.

Ne sigurisht nuk jemi atje ende, por kjo nuk është arsye për të hedhur në peshqir – apo hedhur nga mësimet e historisë. Ne kemi nevojë për një Rusi të qëndrueshme, të begatë, paqësore. Dhe kjo mund të arrihet vetëm me ndihmën e caktuar për pavarësinë dhe sovranitetin e të gjithë fqinjëve të saj./gazetametro.net