IN MEMORIAM – Pengu për kafenë e dytë!

(Në kujtim të Bekim Fehmiut)

Ishte ditë me diell në pranverën e vonë të vitit 2008 kur dolëm si zakonisht te kafe “Metropoli” te Pallati i Rinisë që ne i thoshim “Te Agroni” për shkak të pronarit, ose “Te Gjakova” për shkak të kamerierit gjakovar. Ne kolegët e gazetës dilnim aty për kafenë e mëngjesit çdo ditë pas mbledhjes së redaksisë që mbahej në orën 9 e 30. Atë ditë, siç ishim duke diskutuar si zakonisht me zhurmë, e dëgjoj, dy tavolina tutje pas meje, një zë që nuk ishte i zakonshëm. Një zë që më dukej se e njihja. Ktheva kokën dhe e pashë një të moshuar që ishte i shoqëruar nga një tjetër pak më i ri se ai. I moshuari me zërin që më tingëllonte i njohur, po përlahej me Gjakovën, i cili e kishte ngacmuar për shkrimin në gjuhën serbe në pakon e cigareve “Marlboro”.

“Pse a mos i ke shqip këto pijet, prej nga të vijnë kafja, sheqeri, e krejt këto që i ke këtu në lokal?”, iu ngërrmua i moshuari dhe zëri çdoherë më bëhej më i njohur.

Duke më parë që po e shihja, m’u kthye edhe mua: “A është ashtu?”.

“Ashtu është”, i përgjigjem unë, më shumë për ta lejuar veten që ta shikoja edhe pak që ta gjeja se kush ishte.

I pyes kolegët a po e njihnin, po nuk e njohu asnjëri. Kur u thash mos është Bekim Fehmiu, nisën me dyshim të ma pohonin.

Pasi na vërejti që po e shihnim, i moshuari, me të cilin tashmë sikur ishim njoftuar, na pyeti nëse mund të bashkohej me neve në tavolinë, ngase edhe shoqëruesi i tij sapo po ngrihej të ikte pas punëve të veta. Ne e pritëm me kënaqësi. Fundja, po kërkonte të ulej me ne një njeri që e kishte prekur Hollivudin. Një njeri që kishte luajtur krah shumë emrave të famshëm të kinematografisë botërore.

Unë s’është që kisha parë shumë filma të tij deri atëherë. Madje kisha parë pak. “Odiseun” e kisha parë disa herë në Televizionin Shqiptar, e po ashtu e kisha parë edhe tek një film serik italian në fillim të viteve të ’90-a, që titullohej “Përgjithmonë Xhulia”. Në fund të njërit prej episodeve e kisha parë emrin e Bekim Fehmiut që ishte pjesë e filmit, po fare nga fundi kisha arritur ta gjeja se cili ishte. Nuk ngjante aspak me Uliksin te “Odiseu”, sepse ishte më i vjetër. Edhe më pak ngjante me Borën tek “Mbledhësi i puplave”, të cilin e kam parë tek pas vdekjes së tij, por që kisha lexuar për këtë film dhe për rolin e Bekim Fehmiut. Gjithsesi, edhe pse fytyrën nuk ia njoha fillimisht pasi kishte vite që ishte larguar nga ekrani, ia njoha zërin. E mbaja mend nga një recitim i tij vite më parë në Pallatin e Kongreseve në Tiranë në spektaklin “Dua më shumë Shqipërinë” ku aty për aty në skenë recitoi një strofë të poezisë së Fan Nolit për flamurin. I recitoi ato vargje pasi pyeti publikun shqiptar mos kishte dëgjuar ndonjëherë Bekim Fehmiun të luante shqip në skenë apo në film. Shihej se i mungonte kjo pjesë atij, siç i mungon edhe publikut dhe artit shqiptar në përgjithësi një film a një shfaqje e Bekimit në gjuhën shqipe. Siç na mungonte edhe neve që ishim në tavolinën që na u bashkua atë ditë e ku na pyeti për emrat, për punën e prej nga ishim. Nuk i pëlqeu që ishim gazetarë, prandaj edhe reagoi menjëherë duke na “kërcënuar” që mos ta fotografonim. Në atë kohë nuk kishim smartfonë, por e kishim një aparat digjital. Po kush guxonte të tentonte t’i bënte foto një njeriu që kishte një disponim të luhatshëm kur fliste. Herë më i qetë, e herë shumë i emocionuar. Madje nervoz. Por, edhe ne nuk është se insistuam shumë për fotografi. Mbase edhe për shkak që thellë brenda vetes e kishim atë paragjykimin se, përkundër që ai ishte yll botëror, në fund të fundit ishte një aktor që kishte lënë Kosovën e kishte marrë rrugën e Hollivudit nëpërmjet Beogradit.

Paragjykimet ndaj tij, sigurisht na i largoi shpejt me bisedat në atë dyorësh në kafe. Një njeri kryelart. Jo mendjemadh, por kryelart. Një njeri që merrte vëmendje në çdo fjalë që nxirrte. Mbase edhe për shkak të tonit kumbues. Edhe atë ditë tërhiqte vëmendjen e njerëzve që kalonin atypari. Sigurisht dikush e njihte e dikush më shumë shikonte për mënyrën e tij të të biseduarit duke ngritur zërin, e duke bërë me duar. Të zhurmshëm ishim edhe ne sa herë dilnim për kafe, po atë ditë më shumë dëgjonim.

Teksa të gjithëve ai ua tërhiqte vëmendjen, doli dikush që ia tërhoqi vëmendjen atij. Një grup muzikantësh romë kalonte nga një kafene në tjetrën dhe Bekimi ua bëri me dorë. Hajt këndojeni himnin rom, u tha, pasi ia vendosi njërit prej tyre një kartmonedhë 10 euro në ballë. Ata filluan një melodi, por Bekimi reagoi duke mohuar me dorë. E thirri afër klarinetistin dhe ia këndoi një pjesë të këngës “Zhelem, Zhelem”. Kjo këngë, tha, është himni rom. Muzikantët filluan dhe Bekimi dukej sikur u kthye prapa në kohë. Duke e ndjerë këtë këngë me trup e shpirt, ai u ngrit në këmbë dhe deshi ta përplasë gotën për tavolinës, që ta thyej si tek filmi “Mbledhësit e puplave” që i dha atij famë. Reagova shpejt dhe e ndalova ta bëjë këtë veprim. Mbase mëkatova që nuk e lashë të ndjehej deri në fund sikur Bora, para një publiku shqiptar, siç ishim ne rreth tavolinës dhe të tjerë që e kundronin përreth. Nuk e lashë ta luante edhe në Prishtinë atë skenë filmi, për të cilin më pas nuk deshi të komentojë asgjë, përveçse shprehu simpatinë e madhe që kishte për komunitetin rom, e pastaj heshti për një copë herë.

Nuk foli për filmin, por foli për shumçka tjetër. Na pyeti nga jemi. Secilin veç e veç. S’kishte si të mos na bënte përshtypje njohuria e tij gjeografike për çdo lokalitet të Kosovës. Madje ma ngriti zërin kur iu përgjigja se jam nga Drenica. “Qy nga Drenica. Nga cili vend po të pyes”, ma ktheu. “Jam nga Skënderaj” i them unë, duke menduar se nuk e di ku është Llausha. Kur i tregova për fshatin tim pas insistimit të tij, tregoi se e di ku është Llausha, se ka qenë në atë pjesë dhe nisi t’i përmend me radhë emrat e fshatrave përreth. Mbeta i habitur, por më erdhi mirë që Bekim Fehmiu ishte aq i afërt dhe i familjarizuar me Kosovën, përkundër se qëndroi larg saj. Një njeri që i kishte prekur majat e artit botëror, që kishte luajtur përkrah shumë emrave të famshëm të kinematografisë botërore, përkundër një paraqitjeje arrogante në dukje dhe zhgënjyese e dëshpëruese në thelb, kur fliste për Kosovën fliste butë dhe zëri i ndryshonte.

Kishte ndjenja të përziera kur e ngacmonim me pyetjet pse nuk erdhi në Kosovë që të kontribuojë për zhvillimin e teatrin dhe filmin këtu. Kishte shumë për të thënë, por nuk e thoshte. Fliste pak për këtë gjë, por thoshte shumë. Na e bëri të qartë se nuk e deshën këtu. Nuk e deshën kontributin e tij për skenën në Kosovë. Po kush nuk e deshi? Asnjërin se përmendi me emër. Edhe kur ne i përmendëm disa, ai foli vetëm fjalë të mira për ta, edhe si njerëz edhe si artistë.

Na tregoi se si kishte refuzuar me stil ta luante rolin e Josip Broz Titos. Tha se ua kishte propozuar një aktor kroat, duke thënë se ngjan më shumë me Titon dhe se ai si shqiptar nuk kishte tipare të Titos. Sidoqoftë rolin e Titos e luajti Richard Burton në vitin 1970, dy vjet pas refuzimit që i kishte bërë Bekim Fehmiu atij roli.

Shumë pyetjeve tona, Bekimi iu dha përgjigjje të kujdesshme. Sidomos, pasi dyshonte se mund të shkruanim për të në gazetë. Sikur për fotografinë, edhe për shkrimin, na kërkoi me këmbëngulje që mos të shkruanim. Nuk na luti, por na “kërcënoi”. Dhe ne iu bindëm. E respektuam kërkesën e tij. E ruajtëm për vete rrëfimin për kafenë e parë dhe bisedën me Bekim Fehmiun. Nuk shkruam për atë takim dyorësh pas të cilit edhe ne ikëm pas punëve tona. E lamë vetëm aktorin e famshëm. Nuk shkuam asnjëherë as te Kino “ABC” ku na ftoi që ta takonim çdo ditë për kafe e biseda të tjera, për aq kohë sa do të qëndronte në Prishtinë. Shihej që kishte nevojë për shoqëri. Kishte nevojë për njerëzit e Kosovës. Por, ne e lamë vetëm, ashtu siç e la shoqëruesi i tij dy orë më parë. Ashtu siç, me gjasë, e kishin lënë miqtë e kolegët e tij, (andaj na kërkoi disa herë të shkojmë kurdo te Kino “ABC” për kafe) e që sot, kur ai nuk është më, ata miq e kolegë, e kujtojnë e i thurin lavde. Sikurse unë e kolegët e mi që atëherë nuk gjetëm kohë për një kafe të dytë me artistin.

Dy vjet më pas, në pranverën e vonë, Bekim Fehmiu, ashtu krejtësisht i vetëm, siç e lamë të gjithë, iku nga kjo botë, në të cilën duket se ai asnjëherë nuk ishte ndjerë tërësisht i plotë. E neve na mbeti përgjithmonë peng kafeja e dytë me të.