Erdogan leh shumë, por nuk kafshon

Është e lehtë për izraelitët të quajnë Presidentin e Turqisë, Recep Tayyip Erdogan si një të çmendur anti-semit.

Erdogan së fundmi ka adresuar shumë fyerje kundrejt Izraelit, duke e quajtur si “shtet terrorist” i lidhur me “gjenocidin” në Gaza, me fjalë të tjera, është një lloj i retorikës që më së shumti pritet nga Irani, dhe jo nga një anëtar i NATO-s me pretendime për t’u bërë një fuqi globale.

Por nuk duhet të nënvlerësohet mendja e shëndoshë e Erdoganit. Nëse ai nuk e ka kthyer Turqinë në një shtet Islamik, fakti është se ai është një musliman i mirë. Një pjesë e besimtarit është të përgënjeshtrojë ndonjë sulm ndaj dinjitetit dhe jetëve të shokëve muslimanë. Mendimi se bashkëfetarët e tij palestinezë të cilët ditë pas dite po shkurtohen nga ushtria e hebrejve izraelitë, për Turqinë është një çështje që nuk po ndalet, dhe ai është i detyruar që zgjojë emocionet.

Është edhe koha e zgjedhjeve në Turqi, dhe askush në Izrael nuk duhet të nënvlerësojë deklaratat emocionale të Erdogan nga turqit e zakonshëm. Duke e larguar ambasadorin izraelit  në Ankara në mënyrën më poshtëruese, nuk ka dyshime se kjo sjellje solli buzëqeshjen tek elektorati turk, ashtu sikur zv. ministri i jashtëm Danny Ayalon që kishte poshtëruar ambasadorin turk tetë vjet më parë bëri të njejtën gjë për votuesit izraelitë.

Zgjedhjet e 24 qershorit janë kruciale për Erdoganin sepse fitorja e tij do të siguronte transformimin e Turqisë nga një model parlamentar në një model të presidencial, në të cilën ai do të kishte fuqi dhe pushtet të pakufishëm. Retorika anti-izraelite është një rrugë për të zgjuar votuesit anksioz ku valuta zyrtare e Turqisë çdo ditë është duke u zhvlerësuar në krahasim me valutat tjera, si dhe papunësia dhe inflacioni janë zhgënjimet tjera që populli turk po i përballon, raporton “Haaretz”, transmeton Periskopi.

I çuditshëm është fakti që Erdogan i zbehet fytyra kur ka punë për të bërë.

Edhe në ditët më të errët të marrëdhënieve dypalëshe – gjashtë vjet pas sulmit të Mavi Marmora – tregtia ndërmjet dy vendeve është rritur dukshëm.

Njëra prej arsyeve është se lufta civile në Siri i pamundësojë eksportuesve turq të dërgojnë mallrat e tyre drejt Jordanit. Kështu ata iu drejtuar Izraelit. Akset turke dërgojnë kontenierë të mbushur me mallra në Haifa, të cilat pastaj dorëzohen me kamion të drejtuar nga shoferët turq mbi urën Sheikh Hussein. Arsyeja tjetër është se Turqia shërben si një pikë tranziti për eksportet e naftës në Azinë Qendrore drejt Izraelit.

Për Turqinë, Izraelit nuk është eksportuesi më i madh tregtar (duke llogaritur më shumë se 2 përqind të eksportit turk), por është një gjë e rëndësishme, ku Turqia po zhvillon një deficit masiv të përgjithshëm tregtar – gëzon një tepricë të konsiderueshme tregtare.

Shërbimi i puthjes për bojkot

Javën e kaluar Erdogan organizoi samitin e “jashtëzakonshëm” në Organizatën Bashkëpunuese Islamike, ku ndër të tjera ai bëri thirrje për bojkotim të prodhimeve izraelite. Të martën, Erdogan tha se rezoluta do të përmbushë detyrimet.

Por asnjëra nga këto nuk do të thotë asgjë. Duke pasur parasysh mungesën e eksporteve nga vendbanimet, zotimi i Erdoganit nga poza boshe.

Për më tepër, Erdogan e bëri të qartë se nuk ishte një nixitm për të vepruar as në aspektin simbolik. “Natyrisht, do ta vlerësojmë edhe situatën”, tha ai, sipas raporti të publikuar në “Hurriyet” të martën. “Si Turqi, ne do të vlerësojmë lidhjet tona, veçanërisht në kontekstin ekonomik dhe tregtar me ata (Izraeli). Kemi zgjedhjet e ardhshme. Ne do të bëjmë hapa para pas zgjedhjeve”.

Kur partia demokratike pro-kurde në parlament sugjeroi suspendimin e lidhjeve tregtare me Izraelin, disa javë më parë, aleatët e Erdoganit u siguruan që të pengojnë këtë nismë.

Votuesit turkë dëshirojnë që liderët e tyre të ngrejnë krye kundrejt Izraelit, por ata janë pak të sigurtë se kostoja ju faturohet atyre. Mbase më e rëndësishmja është se bizneset tregtare turke nuk dëshirojnë që lidhjet tregtare me izraelitët që kanë të mos prishen.

Megjithatë, një pyetje e madhe është nëse Erdogan mund të llogaritet si një partner i besueshëm për çdo marrëveshje të ardhshme të gazit për të eksportuar gazin izraelit nëpërmjet tubacionit në Turqi.

Në teori, fitore-fitore

Përballë kësaj, një marrëveshje turko-izraelite duhet të jetë një fitore e fitueshme për të gjithë – Izraeli ka një treg të madh të eksportit për energjinë e tij mund të zvogëlojë ekonominë turke, deri në një shkallë, jashtë ëndërrës ruse për t’u bërë një shpërndarës ndërkombëtar i energjisë.

Fatkeqësisht, çdo projekt ndërkombëtar i gazsjellësit përfshin një rrezik të madh. Jo si nafta, në të cilën ju mund ta fusni në një anije kudo që dëshironi, gazi është më i shtrenjtë dhe më i ndërlikuar për blerësin dhe shitësin, ku duhet të shpenzohet miliarda për ndërtimin e infrastrukturës së tubacionit, një projekt që kërkon vite. Pastaj ata duhet të mbajnë lidhje të ngushta punë për të paktën 20 vjet.

Gjithashtu, një marrëveshje do të përfshinte jo vetëm Izraelin, por Qipron dhe ndoshta Egjitpin – dy vende tjera me burime të gazit që logjikisht duhet të jenë pjesë e ndonjë marrëveshje, por ato me Erdoganin janë në një luftë retorike. Negociatat për një marrëveshje do të përfshihen në çështje si njësia qipriote turke që e shqetësojnë liderin turk po aq shumë sa palestinezët.

Për më tepër, menaxhmenti ekonomik i Erdoganit është i çrregullt për Izraelin por duhet të jemi të sigurt se ekonomia turke është i qëndrueshmë dhe ka një treg të besueshëm.

Erdogan është një lider i shpejtë që merr rreziqe kur bëhet fjalë për para të mëdha dhe marrëveshje me gazin, por nuk ka arsye që të lejojë tregtinë e zakonshme të vazhdojë të rritet. Sa i përket gazit, Izraeli mund të ndjekë opsione të tjera për eksportimin e saj. Ndërkohë, Izraeli duhet të marrë në konsideratë retorikën e keqe të Erdoganit.

Mjerisht, kjo do të jetë e vështirë, sepse qeveria e Izraelit është e populluar nga nacionalistët e shiritit të Erdoganit, të cilët kënaqen në tregtinë e fyerjeve dhe angazhohen në aktet simbolike të hakmarrjes. Krahu i djathtë izraelit i ministrit të agrokulturës Uri Ariel nuk mund t’i rezistonte thirrjeve javën e kaluar për ngrirjen e importeve agrokulturale turke drejt Izraelit, duke nxitur vëretjejt e pavërteta nga homologu i tij turk.

Masa e Arielit ishte një hapsirë, mbulimi i të cilave ishte mjaft i kufizuar në mediat e djathtë të Izraelit. Le të shpresojmë që pjesa tjetër e Izraelit të bëjë një punë më të mirë për ta mbajtur të freskët veprimin e tij.

Opinion nga David Rosenberg – përktheu Periskopi