Erdogan në Ballkan: Një kërkim neo-otoman?

Kthimi i perandorive historike ka qenë prej kohësh një temë e preferuar në shkrimet e ekspertëve perëndimorë në Ballkan. BE’ja që po përpiqet të kalojë krizën po humbet terren, ndërkohë Rusia dhe Turqia po mbushin hendekun.

“Neo-otomanizmi” është në buzët e të gjithëve derisa thellësia strategjike më konkretisht traktati i Ahmet Davutoglu është një rast për një politikë të jashtme proaktive që nxjerr frymëzim nga trashëgimia imperiale e Turqisë, është përkthyer në pothuajse të gjitha gjuhët e Ballkanit.

Nuk ka mungesë të kritikëve, duke përqafuar aspiratat gjeopolitike të Ankarasë dhe lidhjet e ringjallura me komunitetet myslimane lokale. Edhe diplomatët amerikanë kanë shprehur shqetësim rreth “ambicieve” të Turqisë në Ballkan.

Por në vizitën e Presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan në Serbi, është e vështirë të gjesh “ambiciet” neo-otomane. Serbia është larg nga një aleat historik, për ta zbutur atë ku vuan nga nostalgjia për sultanet osmane (pavarësia e shekullit të madhërishëm, një seri turke televizive e Sulejmanit të Madhërishëm).

Vizita ka një qëllim shumë më pragmatik. Dymbëdhjetë marrëveshje të reja u nënshkruan me qeverinë serbe, duke përfshirë një përditësim të marrëveshjes së tregtisë së lirë. Së bashku me presidentin Aleksandar Vuqiç, Erdogan u zotua të nxisë qarkullimin vjetor të tregtisë midis dy vendeve nga 800 milion dollarë deri në 1 miliard dollarë. Sipas madhësisë së saj, Serbia është tregu më i rëndësishëm i Turqisë në ish-Jugosllavi, shumë më përpara vendeve të afërta, si Bosnja apo Kosova.

Kjo nuk është për të mohuar rolin që luan Islami dhe e kaluara osmane. Udhëtimi i Erdoganit në zonën me shumicë myslimane të Sanxhakut më 11 tetor po pohon rolin e tij si udhëheqës i një komuniteti që kalon kufijtë e republikës turke. Novi Pazari, kryeqyteti i rajonit të Sanxhakut i ndarë në mes të Serbisë dhe Malit të Zi, u mbulua me tabela me fytyrën e presidentit turk dhe “hosgeldiniz” (mirëpritur në turqisht) me shkronja të mëdha.

“Tito erdhi për të na vizituar vetëm një herë. Ardhja e Erdoganit është e dyta”, tha një banor lokal i intervistuar nga “Al Jazeera Balkans”. “Nuk ka familje në Novi Pazar pa një të afërm që jeton në Turqi”, shtoi ai.

Por shqetësimi kryesor i Erdoganit për të vizituar Sanxhakun është lufta e tij kundër një kleriku në mërgim Fethullah Gylenit, një ish-aleat i kthyer në rival, i cili akuzohet për organizimin e përpjekjes së grusht shtetit të vitit 2016. Rrjeti gylenist, i cili tani konsiderohet si një organizatë terroriste nga Ankaraja, operon përmes një numri të madh të shkollave dhe organizatave humanitare në ish Jugosllavi, duke përfshirë Novi Pazarin. Rrjeti dikur ishte pararoja e fuqisë zbutëse turke jashtë vendit, por tani, qeveria turke kërkon ta shpërbëjë atë, qoftë në Bosnje, Gjeorgji ose në Azinë Qendrore. Mesazhi i Erdoganit në Novi Pazar është i qartë: Sanxhaku është terreni im, jo ​​Gylen.

Është e mrekullueshme që Erdogan ka gjetur një partner si Aleksandar Vuqiç. Presidenti i Serbisë i uli dhëmbët në Partinë Radikale ultranacionaliste në vitet 1990 dhe shërbeu si ministër i informacionit i Sllobodan Millosheviçit. Por tani ai është zëri i pragmatizmit: “Nuk është viti 1389. Serbia dhe Turqia janë vende miqësore”, tha ai, duke iu referuar vitit të betejës së Kosovës midis forcave serbe dhe ushtrisë osmane ose ndryshe njihet si Betaja e Vidovdanit.

Vuqiç tani është një partizan i integrimit në BE, ushqen lidhjet me NATO’n dhe Rusinë, sjell investime nga Gjiri dhe ka pritur edhe samitin vjetor të Kinës dhe vendeve të Evropës Lindore (nismën e ashtuquajtur 16 + 1). Turqia është një pendë tjetër në kapakun e Vuçiqit; shkathtësia e politikës së jashtme të saj ngjall epokën e Josip Broz Titos.

Nacionalistët në Serbi mbushin me gëzim luftën e Erdoganit me SHBA’në dhe BE’në dhe miqësinë me Putinin.

Kostoja e angazhimit të Turqisë është minimale. Nacionalistët në Serbi inkurajojnë mosmarrëveshjet e Erdoganit me SHBA’në, BE’në dhe miqësinë me Putinin. Ata që tregojnë paralelizëm midis taktikave të fuqishme të Vuçiqit dhe mënyrave autoritare të Erdoganit, thjesht injorohen.

Turqia shihet si një partner në vend se sa një kërcënim pasi levat e saj duket se janë tejkaluar. Në 2009-10, Ministri i Jashtëm Davutoglu mbante ambiciet për t’u bërë ndërmjetësi kryesor i Ballkanit Perëndimor, veçanërisht në Bosnjë. Iniciativa tre-palëshe që ai ka përkrahur bashkë me kolegët e tij nga Beogradi dhe Sarajeva është ende gjallë, por ndikimi i tij është simbolik.

Turqia tani është përqëndruar kryesisht në Sirinë dhe Lindjen e Mesme, burimi i sfidave më të ngutshme të saj. Ballkani është në të mirë të një pasuese, edhe pse anëtarët e AKP-së, partia e Erdoganit, konkurruan në zgjedhjet në Maqedoni dhe Bullgari. Davutoglu, i cili kishte një qëndrim të butë për rajonin, u shoqërua me ish-Ministrin e Jashtëm serb Vuk Jeremiç dhe kaloi pushimet verore në Kosovë, tani është në pension dhe nuk ka askush tjetër që dëshiron të punojë në marrëdhëniet me vendet e Ballkanit. Ndërsa vizita e Erdoganit sjell shkurtimisht Ballkanin në qendër të vëmendjes, ku nuk ka gjasa të rrisë interesin turk në një periudhë afatgjatë.

Lidhjet më të forta me Serbinë janë, pa dyshim, një shpërblim për Turqinë, në një kohë kur doktrina dikur në modë e “problemeve zero me fqinjët” është harruar prej kohësh. Por ata nuk mund të jenë një ndërrues i lojës për as Ankaranë apo Ballkanin Perëndimor./Periskopi/

Shkruan: Dimitar Bechev

Përktheu dhe përshtati nga anglishtja në shqip: Periskopi