Drama e Konfliktit në Veri të Kosovës – prapaskenat e një beteje që nuk përfundoi, por filloi me 24 shtator

Shkruan Baton Haxhiu: 

23 shtator.

Kryeministri i Kosovës ndodhej në udhëtim jashtë shtetit.

Po mbante një fjalim zyrtar në Bern, qytet në Veri-Perëndim të Zvicrës. Në të njëjtën kohë, në Veri të Kosovës, ngjarjet po merrnin një udhë tjetër.

Grupi rebel serb që kishte emërtuar veten “Forcat për Çlirimin e Veriut” kishte nisur një mision të rrezikshëm nga Kopauniku i Serbisë.

Dy kamionë me armë, dy vetura të blinduara dhe gjashtë xhipa të mbushur me paramilitarë po përgatiteshin për të kapur zonat e Veriut të Kosovës.

Mision ishte i rrezikshëm, por qëllimi i tyre ishte i qartë: t’i bënin botës të kuptonte se ata kontrollonin Veriun dhe do të ndëshkonin ata që u kundërviheshin.

Natën në mes 23 dhe 24 shtator, një minë digjitale e dirigjuar, e kamufluar brenda një barrikade kamionësh në mes të rrugës, ngriti në ajër dhe goditi një patrullë të policisë se Kosovës.

Vrau një polic dhe plagosi një tjetër. Një shpërthim i papritur që përbënte aktin e parë të dramës që do shpalosej në orët më pas.

Polici i plagosur lajmëroi bazën se kishin rënë në pritë.

Në 3:00 pas mesnate lajmërohet policia speciale e Kosovës. Shpejtësia e ardhjes së Specialëve përveç se më pas do përbënte bërthamën e suksesit për shkatërrimin e planit terrorist, sot e atë ditë mbetet e pashpjegueshme edhe për ushtarakë të regjur.

Ndërkohë, KFOR-i kishte filluar bisedën nga distanca me ushtarët e panjohur terroristë.

Forcat aleate morën përsipër të menaxhojë situatën.

Meqë situata ishte e paqartë për ta, menaxhimi u bë i pamundur – gjithçka po përfundonte në një rrëmujë.

Paqartësisë së momentit i ndihmonte edhe koha me mjegullt e asaj fillimdite të së dielës.

Rreth orës 4 e 20 minuta snajperi i Njësisë Speciale Intervenuese, ekipi elitë i policisë së Kosovës, ishte shkëputur nga grupi për të marrë pozicion në thellësinë e malit.

Banda, që u de-konspiruan në një masë nga guximi kureshtar i Afrim Bunjakut, braktisi qasjen fillestare operative dhe filluan tërheqjen për një pozicion të paramenduar për disa orë më vonë.

Komunikimi i përçartë mes udhëheqjes së KFOR-it dhe ushtrisë serbe, udhëheqjes së KFOR-it dhe Policisë së Kosovës, njësive speciale dhe zinxhirit politik të udhëheqjeve kosovar vazhdonte.

Ndërkohë, presidentja e Kosovës ndodhej në SHBA për një takim.

Pas bashkëbisedimeve me diasporën dhe studentet shqiptarë, ajo kuptoi se shteti i saj ishte sulmuar nga forcat e armatosura që nuk u dihej për momentin qëllimi.

Në telefonatën e saj të mëngjesit te 24 shtatorit me komandantin e KFOR-it, Osmani alarmoi për të plagosur e të vrarë në Veri.

Përgjigja e tij ishte e pakuptueshme për presidenten: jam në gjumë.

Situata po përkeqësohej. Me komandantin e KFOR-it që po flinte, kryeministri Kurti u bë i vetëdijshëm se duhej të kërkonte ndihmë nga Shtetet e Bashkuara.

Edhe pse kishte pasur dyshime më herët për ndërmjetësimin e tyre ndaj Serbisë, tani nuk kishte zgjidhje tjetër.

U nis drejt Ambasadës Amerikane i armatosur veç me thirrje për ndihmë, ndërsa dinjiteti i tij ndodhej në balancë.

Tre orë të pandërprera të luftës ndodhën, ku shpërthyen zjarre dhe u përdorën armë të tjera të rënda.

Fshatarët e manastirit, që kishin jetuar qetësisht në atë zonë, u gjetën të përfshirë në një situatë të tmerrshme dhe të pakuptimtë.

Shpërndarja e tyre ishte e pazgjidhur, dhe prapambeturin e konfliktit e ndjenë brenda mureve të ndotura të manastirit.

Në manastirin që “rastësisht” u gjenden edhe pelegrinë të ardhur nga Serbia.

Njerëzit e panjohur dhe trupat e ndarë ndërtojnë imazhin e asaj tragjedie  dhe trishtimin e ditëve të konfliktit që po vinte.

Ky moment tregoi qartë të vështirën dhe trishtimin që shoqëron luftën e armatosur, duke lënë një ndikim të rëndë në fshatin dhe njerëzit e tij të heshtur.

Ishte një përkujtim që tërheq vëmendjen drejt mizorive që civilët pësojnë gjatë konflikteve të tilla dhe shkatërrimit që ato sjellin në komunitetet e tyre.

Drama e Momentit të Lënies së Grupit Terrorist të iknin

Pas tre orësh të luftës së ashpër në manastirin e Shenjtit dhe fshatin e vetmuar, grupi terrorist u njoftua përsëafërmi me plumbat e njësiteve speciale.

Kishin mbetur edhe dy të plagosur që u lanë nën hijen e vdekjes nga shokët e biznesit.

Vetë fshatarët, që ishte planifikuar të përdorën si mburoja për terroristët, u gjetën të penguar nën hijen e armëve dhe tymrave të furrës së luftës.

Para se të linin të plagosurit pas, grupi prej rreth 30 vetave u ngujua në manastir. Tashmë ishin shumë jashtë planit të tyre, por krejtësisht brenda perimetrit të Policisë së Kosovës.

Kishte edhe jashtë mureve të manastirit. Efektivët e Njësisë Speciale e kuptojnë nga lëvizjet zig-zage, rrobat e kamuflazhit, armatimi dhe pozicionimi i terroristëve se s’kanë të bëjnë me njerëz amatorë e as qytetarë të armatosur, por guerilë të trajnuar.

Megjithatë, për shkak të epërsisë profesionale, policët do mund të likuidonin numër më të madh të terroristëve nëse do të vendosnin të hynin brenda manastirit, por nuk dëshironin në asnjë formë që të përkthejnë këtë situatë në një gjakderdhje ku do përfshiheshin edhe civilë pelegrinë brenda manastirit, apo fshatarë të Banjskës.

Në këto moment, kur kishte kaluar kohë, punë nuk po bënte vetëm policia.

Negociatat me ndërmjetësues kishin filluar mes Prishtinës, Beogradit dhe Ushtrisë Jugosllave.

Çfarë saktësisht u fol mund të tregojnë të përfshirët në negociata, nëse do të vije ndonjëherë koha kur raportet do jenë mjaftueshëm të relaksuar për ta de-klasifikuar çfarë u tha.

Megjithatë, përfundimi ishte: terroristët morën mundësinë e tërheqjes së tyre.

Shpëtim i papritur për ta.

Gjithsesi, Policia e Kosovës, me anë të një mitralozi kishte goditur në drejtim të terroristëve që iknin pa shikuar prapa.

Derisa akoma s’kishte një dakordim për largimin e grupit paramilitar, Serbia kishte plan B.

25 xhipa me ushtarë dhe luftëtarë ishin nisur për të ndihmuar terroristët. Ata u kthyen në mes të rrugës. U tha ushtria serbe të ndaleshin.

Si përfundim, sulmet snajperi nga policia e Kosovës bënë që të vriten tre ushtarët terroristë, ndërsa një distancë prej 12 metrash ishte e mjaftueshme për të krijuar tmerrin e luftës. Një terrorist u vra nga afër nga ushtarët e KFOR-it.

Në këtë atmosferë të turbullt, dikush, diçka, kishte negociuar edhe me bandat e armatosura në Manastir.

Por kjo ngjarje ishte një sfidë e vërtetë për udhëheqjen e KFOR-it dhe diplomacinë ndërkombëtare. Derisa tensionet në kulm diplomacia dhe armët po bashkëpunonin në një mënyrë të çuditshme.

Negociatat vazhdojnë mes trupave të KFOR-it dhe grupit të rebelëve të udhëhequr nga famëkeqi Milan Radojçiç.

Derisa fotografia në Veri s’ishte e plotë pothuajse për askënd, në Kosovë zhvillimi përcjellje herë me entuziazëm për heroizmin që po tregonte policia, herë me frikën se mos nuk do të jetë i mjaftueshëm.

Duke akuzuar KFOR-in për mos përfshirje në anën e Kosovës sa herë puna dukej keq, dhe duke përbuzura ndihmën e tyre sa herë puna dukej mirë.

Por, si përfundim edhe qytetarët e Kosovës në përgjithësi, ashtu si ata të Banjskës në veçanti, ishin të tronditur dhe të trembur nga zhvillimet e papritura.

Ishin të gjithë dëshmitarë të konfliktit që po merrte formë në prag të derës.

Kjo ngjarje e tragjedisë në veri të Kosovës është një kujtesë e dhimbshme për pasojat e tensioneve rajonale dhe konflikteve që mund të shpërthejnë në çdo moment.

Jeta e njerëzve të zakonshëm është në peshore, ndërsa diplomacia dhe forcat ndërkombëtare përpiqen të gjejnë një rrugëdalje pa ndjeshmërinë e përjetimit autentik.

Banjska përfundoi si ngjarje, por jo si pasojë.

Kjo histori do të vazhdojë të ndikojë në zhvillimet e ardhshme në Ballkan, përtej vetë Kosovës dhe Serbisë.

Qëllimet e grupit paramilitar

Qëllimi i parë grupit të rebelëve ishte i qartë – të vendosnin një prani të fortë në Veri të Kosovës dhe të demonstronin që ata kontrollonin territore jashtë qyteteve.

I dyti, ishte më intrigues: Ata synonin të provokonin forcat e policisë së Kosovës, të nxisnin popullsinë vendase të bashkohet me ta në një përplasje që do të dilte jashtë kontrollit të KFOR-it.

Përfundimi me një të panjohur prisnin të ishte ky: KFOR-i do të kërkonte ndihmën e ushtrisë serbe, ose ushtria serbe do të futej vetë në Kosovë.

Braktisja fillestare nga këto dy qëllime ndodhi kur grupi i Radojçiç-it i barrikaduar në Manastir dhe në pritje të përforcime nga ana serbe, e kupton se mbështetja s’do vinte asnjëherë.

Ata ikën, jo edhe qëllimet e tyre.

Me 24 shtator kishte nisur diçka, jo mbaruar.

Pesë ditë më vonë, me 29 shtator forcat serbe grumbullohen në formacione luftarake dhe shfaqin qartë një qëllim ofensiv si arsyetim turpërimin e së dielës paraprake.

Bazat e Forcës së Sigurisë së Kosovës dhe policisë së Kosovës shënjëstrohen nga artileria e raketave serbe.

Njësitë speciale fusin këmbët brenda territorit të Kosovës në pjesën Veriore.

NATO kishte parashikuar një situatë të tillë, dhe ekzistonte një mundësi reale që forcat serbe të nisnin një ndërhyrje në Kosovë mëngjesin e 30 shtatorit.

Në Beograd, disa dëshironin ta testonin vendosmërinë e NATO-së për të mbrojtur Kosovën, ndërsa të tjerë shikonin në drejtim të një përplasje ushtarake.

Diplomacia ishte e zënë duke u zhvilluar biseda të shumta me të dyja palët.

Por, vetëm pasi Beogradit i bëhet e qartë se një ndërhyrje në Kosovë do të çonte në një konflikt të hapur me NATO-në, në orën 3:00 të mëngjesit, u dha urdhri për pezullimin e të gjitha veprimeve ushtarake.

Ky plan ishte një përpjekje e sofistikuar për të manipuluar situatën në Veri të Kosovës, duke spekuluar mbi tensionet mes Kosovës dhe faktorit ndërkombëtar.

Ndërkohë, një tragjedi u kthye në një kapërcim të papritur, dhe pasojat do ndjehen për një kohë të gjatë.

Konfliktet, diplomacia, dhe tensionet rajonale janë një peizazh që vazhdon të ndryshojë në Ballkan.

Guximi dhe profesionalizmi i Policisë së Kosovës, kombinuar me aktivitetin diplomatik dhe seriozitetin ndërkombëtar për të mbrojtur Kosovën, mbështetur dhe nga heshtja dashamirëse e liderëve të Kosovës që u spostuan me gishtat kryq, anuloi qëllimin e grupit që synonte vendosjen e njësive të armatosura në disa lokacione në Veriun e Kosovës me qëllim të demonstrimit të pranisë në terren dhe krijimit të përshtypjes te popullata lokale që ky formacion ka kontroll efektiv mbi territorin jashtë zonave urbane.

Në planin e tyre, provokimi i konfliktit me forcat policore do të nxiste reagimin e popullsisë vendase dhe bashkimit të tyre me këto formacione.

Kjo do të çonte pastaj në një përplasje më të madhe dhe meqë nuk do të mund të menaxhohej nga forcat e KFOR-it, atëherë ata, bazuar në pikën e marrëveshjes së Kumanovës, që i jep të drejtë Komandantit të KFOR-it të lejojë kthimin në Kosovë të personelit serb deri në 999 persona, do gjendeshim para një situate të re kur ky grup do të pranonte armëpushimin vetëm nëse KFOR-i do të asistohej nga forcat serbe.

Ose, ushtria serbe do të futej vetë në veri, në emër të mbrojtjes së serbëve lokalë dhe do të krijonte një situatë të re në terren.

Shkaku i sakrificës së Afrim Bunjakut (diçka që ishte jashtë skenarit të përgatitur) dhe reagimit të shpejtë dhe të guximshëm të policisë së Kosovës, ky formacion dështoi t’i realizoi versionet e para të planit.

Fatmirësisht, plani për një kryengritje të sofistikuar të armatosur – bazuar mbi idenë që Kosova është në konflikt me faktorin ndërkombëtar, mbështetur dhe nga supozime që komuniteti ndërkombëtar do ia kthente shpinën Kosovës për shkak të tensionit të tyre me Kurtin – dështoi.

Plani megjithatë ka dështuar, por nuk ka vdekur.

Atë mund ta vras Albin Kurti të shtunën, nëse luan kartat si duhet në takim me top-diplomatët perëndimorë. Është shansi i tij, me gjasë i fundit.