“Dialogu, Banjska dhe Asociacioni”, Borrell me shkrim reflektues në prag të përfundimit të mandatit

Përfaqësuesi i Lartë i Bashkimit Evropian për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Josep Borrell, mandati i të cilit skandon në dhjetor të këtij viti, ka dalë me një shkrim reflektues të botuar në EEAS, ku tha se ndonëse ai vet largohet nga ky post obligimet e Kosovës dhe Serbisë mbesin në vend.

“Lehtësimi i BE-së nuk mund të arrijë më shumë normalizim sesa dëshiron Kosova dhe Serbia. Pas disa muajsh, njerëz të ndryshëm do të jenë në krye të kësaj dosjeje në Bruksel, por pritshmëritë e Bashkimit Evropian dhe të Shteteve Anëtare të tij nuk do të ndryshojnë. Angazhimet dhe obligimet e Kosovës dhe Serbisë nuk do të largohen”, ka shkruar Borrell.

Borrell, ka përmendur marrëveshjen ndërmjet dy vendeve si sukses, por sipas tij, edhe pas marrëveshjes, pati probleme.

“Dinamika të ndryshme politike në rajon dhe një kontekst gjeopolitik gjithnjë e më kompleks përkon me kriza, tensione dhe përshkallëzime të shumta”, ka shkruar Borrell.

Tutje ai ka përmendur sulmin e armatosur në Banjskë, duke treguar edhe detaje se si mori vesh për sulmin.

“Dhe më pas më 24 shtator 2023, kur më erdhi lajmi gjatë Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në Nju Jork, se një inkursion i armatosur në të njëjtin rajon kishte rezultuar në vrasjen e një oficeri të policisë së Kosovës”, është shprehur Borrell.

Ngecja në zbatimin e marrëveshjes për Asociacionin, patjetër që zuri vend në këtë letër-reflektim të diplomatit spanjoll.

“Si pjesë e kësaj Marrëveshjeje, ne trajtuam çështjen e themelimit të Asociacionit/Bashkësisë së komunave me shumicë serbe në Kosovë, një nga çështjet më të ndjeshme në Dialog. Kjo ishte parashikuar tashmë në marrëveshjet e Brukselit të vitit 2013 dhe 2015. Për të ecur përpara, ne prezantuam të ashtuquajturin Draft Statuti Evropian për t’u marrë me këtë çështje të ndjeshme, por deri më tani nuk është bërë realitet”, thuhet aty.

Letra e plotë e Borrell pa ndërhyrje

Kur reflektoja për takimet e dialogut Beograd-Prishtinë gjatë mandatit tim, fillimisht do të mendoja për sfidat e shumta me të cilat u përballëm: mungesa e përkushtimit; mungesa e progresit; mungesa e zbatimit; mungesa e vullnetit për të arritur konsensus. Megjithatë, përkundër këtyre sfidave të shumta, ka pasur edhe disa hapa të rëndësishëm përpara.

Kur mora detyrën, gati pesë vjet më parë, vizita ime e parë si Përfaqësues i Lartë më çoi në Kosovë. Në atë kohë, Dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja kishte ngecur për dy vjet tashmë dhe duhej të ringjallej. Normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është në qendër të angazhimit të BE-së në Ballkanin Perëndimor. Është e domosdoshme të zhbllokohet një e ardhme evropiane për të dy, dhe të forcohet siguria dhe stabiliteti në rajon.

Në prill 2020, emërova Miroslav Lajčák si një Përfaqësues Special të përkushtuar për ta rikthyer procesin në rrugën e duhur. Fillimisht kemi avancuar në kapituj të ndryshëm të një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse gjatë verës së vitit 2020. Megjithatë, dinamika të ndryshme politike në rajon dhe një kontekst gjeopolitik gjithnjë e më kompleks përkon me kriza, tensione dhe përshkallëzime të shumta.

Ne kemi parë bllokime dhe barrikada të ngritura dhe hequr, duke kulmuar me dorëheqjen kolektive të serbëve të Kosovës nga pozitat e tyre në gjyqësorin, policinë dhe administratën e Kosovës. Kjo përbënte një pengesë serioze.

Momentet më të rrezikshme ndodhën në maj të vitit 2023, kur protestat në veri të Kosovës u shndërruan në të dhunshme duke lënë të plagosur më shumë se 90 paqeruajtës të KFOR-it. Dhe më pas më 24 shtator 2023, kur më erdhi lajmi gjatë Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në Nju Jork, se një inkursion i armatosur në të njëjtin rajon kishte rezultuar në vrasjen e një oficeri të policisë së Kosovës dhe zbulimin e një përmase tronditëse të shkallës ushtarake, municioni.

Megjithatë, përkundër këtyre sfidave dhe vështirësive, takimet, vizitat dhe thirrjet tona të shumta kanë kontribuar edhe në hapa të rëndësishëm përpara, të cilët nuk duhen harruar. Dialogu ka sjellë përmirësime të prekshme në jetën e qytetarëve në Kosovë dhe Serbi.

Para së gjithash, ne mundësojmë që të gjithë qytetarët e Kosovës dhe Serbisë të udhëtojnë lirshëm ndërmjet Kosovës dhe Serbisë duke përdorur letërnjoftimet e tyre, duke i hequr përfundimisht dokumentet hyrëse-dalëse. Dhe ne e zgjidhëm çështjen e targave të veturave me njohjen reciproke të targave ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Njerëzit tani mund të lëvizin lirisht nëpër dhe mes tyre. Liria e lëvizjes është një pjesë thelbësore e normalizimit të marrëdhënieve. Gjithashtu arritëm të ecim drejt përfundimit të praktikës së paqëndrueshme 20-vjeçare të mospagesës së energjisë elektrike në veri të Kosovës.

Por më e rëndësishmja, ne arritëm të arrijmë të ashtuquajturën Marrëveshje të Ohrit për Rrugën drejt Normalizimit dhe Aneksin e Zbatimit të saj në shkurt dhe mars 2023. Arritja e një marrëveshjeje të tillë në kohën e një lufte të paprecedentë në shkallë të gjerë në kontinentin tonë, ishte një arritje e rëndësishme. . Për herë të parë, ne kemi vendosur një kornizë të qartë për të ardhmen e procesit. Fatkeqësisht, zbatimi i tij ende nuk ka filluar seriozisht dhe të dyja palët mbajnë përgjegjësi për mos përmbushjen e asaj që premtuan të bënin më shumë se një vit më parë.

Si pjesë e kësaj Marrëveshjeje, ne trajtuam çështjen e themelimit të Asociacionit/Bashkësisë së komunave me shumicë serbe në Kosovë, një nga çështjet më të ndjeshme në Dialog. Kjo ishte parashikuar tashmë në marrëveshjet e Brukselit të vitit 2013 dhe 2015. Për të ecur përpara, ne prezantuam të ashtuquajturin Draft Statuti Evropian për t’u marrë me këtë çështje të ndjeshme, por deri më tani nuk është bërë realitet.

Fatkeqësisht, takimi i Dialogut të kësaj jave nuk solli ndonjë përparim në zbatim. Diskutimet ishin të vështira si kurrë më parë dhe në fund nuk pati as një takim kokë më kokë mes Presidentit dhe Kryeministrit. Serbia ishte e gatshme të takohej, por Kosova më kërkoi që të kaloja një sërë parakushtesh. Aktualisht, qëndrimet e dy palëve mbeten shumë larg njëri-tjetrit. Megjithatë, puna do të vazhdojë: Kryenegociatorët e Palëve ranë dakord të vijnë në Bruksel javën e ardhshme për të përpunuar hapa konkretë për të zhbllokuar zbatimin e Marrëveshjes.

Në përmbledhje, ne kemi bërë shumë gjatë viteve të fundit, por procesi mund të përparojë vetëm aq shpejt sa të dy palët të jenë gati për të ecur. Lehtësimi i BE-së nuk mund të arrijë më shumë normalizim sesa dëshiron Kosova dhe Serbia. Pas disa muajsh, njerëz të ndryshëm do të jenë në krye të kësaj dosjeje në Bruksel, por pritshmëritë e Bashkimit Evropian dhe të Shteteve Anëtare të tij nuk do të ndryshojnë. Angazhimet dhe obligimet e Kosovës dhe Serbisë nuk do të largohen.

Të gjithë do të shikojnë ende gatishmërinë e presidentit serb dhe kryeministrit të Kosovës për të ofruar një të ardhme më të mirë evropiane për popullin e tyre. Në fund, duhet guxim, vizion dhe vullnet politik. BE-ja do të vazhdojë të ndihmojë në çdo hap gjatë rrugës.