Edhe vetë Lukashenko dukej i painteresuar për këtë proces.

“Unë nuk jam duke ndjekur fushatën zgjedhore,” tha ai në fillim të kësaj jave në një fabrikë shtetërore të prodhimit të makinave. “Nuk kam kohë.”

70-vjeçari Lukashenko, i quajtur shpesh ‘diktatori i fundit i Evropës’, ka sunduar Bjellorusinë me një dorë të hekurt që nga viti 1994.

Shumë nga kundërshtarët e tij politikë ose janë burgosur ose kanë ikur jashtë vendit.

“Ka një humor të dëshpëruar në Bjellorusi. Shumica e njerëzve që dikur protestonin aktivisht dhe shprehnin pikëpamjet e tyre politike tani janë të frikësuar,” tha Darja Rudkova, një bjelloruse që jeton në mërgim.

Në zgjedhjet e fundit në vitin 2020, Lukashenko u shpall fitues me 80% të votave. Kjo shkaktoi akuza për mashtrim votash, muaj protestash dhe një goditje të ashpër që çoi në 65,000 arrestime.

Figura të opozitës u burgosën ose u detyruan të iknin

Këtë herë, shtatë milionë votuesit e regjistruar të vendit mund të zgjedhin midis pesë kandidatëve, vetëm njëri prej të cilëve konsiderohet si kritik ndaj sundimit të Lukashenkos dhe lidhjeve të ngushta të Bjellorusisë me Rusinë.

Kandidatja e pavarur Anna Kanapatskaya tha: “Bjellorusët dhe Bjellorusia meritojnë të jetojnë në një vend të lirë, të pavarur, demokratik. Të kenë një të ardhme ku të drejtat e njeriut respektohen.”

“Unë nuk luftoj me oficerët e policisë sepse është një krim. Por kjo nuk do të thotë se unë mbështes politikat e udhëheqjes aktuale të vendit.”

Edhe pse mandati aktual i Lukashenkos – i gjashti – nuk skadon deri në verë, ai zgjodhi t’i çojë zgjedhjet përpara nga gushti në janar, i cili është shumë i ftohtë në Bjellorusi.

Sipas analistit politik bjellorus Valery Karbalevich, kjo është një përpjekje e llogaritur për të penguar demonstruesit që të dalin në rrugë për të protestuar ndaj rezultateve të zgjedhjeve.

“Nuk do të ketë protesta masive në janar të ngrirë,” tha ai.

Goditja e disidencës

Lukashenko është një aleat i ngushtë i presidentit rus Vladimir Putin dhe ai mbështetet në subvencionet dhe mbështetjen politike nga Moska për të ruajtur kontrollin e tij mbi pushtetin në Bjellorusi.

Ndërsa bënte pazare me Kremlinin gjatë viteve për më shumë subvencione, Lukashenko u përpoq periodikisht të qetësonte Perëndimin duke lehtësuar represionin në vendin e tij. Por kjo taktikë përfundoi pasi ai filloi një shtypje të dhunshme të mospajtimit pas zgjedhjeve të 2020.

Dhjetëra mijëra bjellorusë u arrestuan dhe mijëra u rrahën nga forcat e policisë në një goditje gjithëpërfshirëse nga shteti. Paralelisht, qindra media të pavarura dhe OJQ u mbyllën dhe u shpallën të jashtëligjshme.

Si përgjigje, Perëndimi sanksionoi Bjellorusinë. Sanksione të tilla ndaj vendit janë intensifikuar pasi Rusia u zbulua se po përdorte fqinjin e saj për të anashkaluar sanksionet evropiane të vendosura ndaj Moskës për shkak të pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës në vitin 2022.

Siç qëndron, 287 individë – përfshirë vetë Lukashenko – në Bjellorusi janë sanksionuar nga BE, si dhe 39 entitete.

Komisioni Evropian i përshkroi zgjedhjet si “një mashtrim total”

“Nuk janë zgjedhje kur tashmë e dini se kush do të fitojë,” tha zëdhënësja e Komisionit për punët e jashtme, Anitta Hipper.

“BE po vazhdon të mbështesë popullin bjellorus. Ne po vazhdojmë gjithashtu të ushtrojmë presion mbi regjimin,” tha ajo.

Komisioni tha muajin e kaluar se po siguronte 30 milionë euro për të mbështetur shoqërinë civile në Bjellorusi, pasi kishte dhënë tashmë 140 milionë euro që nga viti 2020.

Sa i përket asaj që mbetet nga opozita, aktivistët e të drejtave të njeriut thonë se vendi po mban rreth 1,300 të burgosur politikë pas hekurave. Laureati i Çmimit Nobel për Paqe, Ales Bialiatski, themeluesi i grupit më të lartë të të drejtave të vendit, Viasna, është mes tyre.

“Përmes një fushate brutale kundër të gjithë mospajtimit, autoritetet kanë krijuar një klimë mbytëse frike, duke heshtur çdo gjë dhe këdo që sfidon qeverinë,” tha Marie Struthers, drejtoresha e Amnesty International për Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore.

Njeriu i fortë i stilit sovjetik

Bjellorusia ishte pjesë e Bashkimit Sovjetik deri në rënien e tij në 1991. Kombi sllav prej 9 milionë banorësh është i vendosur mes Rusisë, Ukrainës, Letonisë, Lituanisë dhe Polonisë – me tre të fundit që të gjithë janë anëtarë të NATO-s. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, ajo u pushtua nga Gjermania naziste.

Lukashenko, një ish-drejtor i fermës shtetërore, u zgjodh për herë të parë në vitin 1994, duke u përballur me një valë zemërimi publik përballë një rënieje katastrofike të standardeve të jetesës pas reformave kaotike të tregut të lirë. Ai premtoi se do të luftojë korrupsionin.

Një admiruese e hapur e Bashkimit Sovjetik, qeveria e Lukashenkos mbikëqyr kontrollet e stilit sovjetik mbi ekonominë dhe dekurajon në mënyrë aktive përdorimin e gjuhës bjelloruse – në favor të rusishtes. Udhëheqësi gjithashtu e shtyu vendin të braktiste flamurin e tij kombëtar kuq e bardhë, në favor të një të ngjashëm me atë që përdorte si republikë sovjetike.

Agjencia më e lartë e sigurisë e Bjellorusisë përhap frikën, duke ruajtur emrin e saj të epokës sovjetike të KGB-së (Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti). Ai është gjithashtu i vetmi vend në Evropë që respekton dënimin me vdekje, me ekzekutime të kryera me një të shtënë me armë në pjesën e pasme të kokës.

Dhe në shkurt 2022, Lukashenko lejoi Rusinë të përdorte territorin bjellorus për të pushtuar Ukrainën, më vonë duke rënë dakord të presë disa nga armët taktike bërthamore të Rusisë./euronews