Baton Haxhiu: Të shtunën në tavolinë – vetëmenaxhimi në këmbim të njohjes de facto

Shkruan: Baton Haxhiu

Vetëmenaxhimi në këmbim të njohjes de facto do të jetë formula e vetme qe pesëshja e ka të shtunën në tavolinë si pjesë e marrëveshjes midis Kosovës dhe Serbisë.

Kjo do të jetë një përmendje e rëndësishme, e cila tregon se marrëveshja synon të lejojë komunitetin serb në Kosovë të ketë një shkallë më të lartë të autonomisë dhe vetëqeverisjes, ndërsa në këmbim Kosova merr njohjen de facto të saj nga Serbia. Kjo është një pjesë e shpërndarjes së përgjegjësive dhe të arriturave të ndërsjella midis dy vendeve dhe është një përpjekje për të normalizuar marrëdhëniet midis tyre në kuadër të dialogut dhe negociatave ndërkombëtare.

Ky është një aspekt i rëndësishëm i procesit të normalizimit midis Kosovës dhe Serbisë dhe është një nga pikat kyçe të marrëveshjes bazike që janë diskutuar në negociatat midis Kosovës dhe bashkësisë ndërkombëtare dhe Serbisë dhe Bashkësisë ndërkombëtare dhe do të jenë merre ose lere në takimin e të shtunës në Prishtinë dhe Beograd.

Kryeministri Kurti insiston në dënimin e Serbisë për ngjarjet e 24 shtatorit, para se te pranohen sekuencat për implementim.

“Ne insistojmë në dënimin e atyre që janë përgjegjës dhe për këtë duhen hetime të thella dhe të detajuara. Ngjarjet e shtatorit tregojnë që dialogu dhe de-eskalimi janë të një rëndësie primare”, thekson burimi i cili ka qene pjese e ndërtimit te procesit negociator.

Por, çështja shqetësuese për BE dhe SHBA ka të bëjë me dyshimin në proces. Ose, Çfarë nëse Kryeministri Kurti përsëri refuzon?

Mendoj që të gjithë në Kosovë duhet të jenë të vetëdijshëm, thotë ky burim, për faktin që me 24 shtator Kosova nuk ishte vetëm.

Po ashtu duhet të jenë të vetëdijshëm që një javë më vonë, me datë 29 dhe 30 shtator, derisa qytetarët e Kosovës vazhdonin jetën e tyre në mënyrë të qetë e të patrazuar, shumë gjëra do të mund të shkonin shumë keq sikur të mos ishte ndërhyrja e fuqishme e partnerëve ndërkombëtarë.

“Ne e kemi dëshmuar”, sqaron burimi politik që vazhdimisht ka përcaktuar rrugën e dialogut në shpjegimet për Albanian Post, “edhe këtë herë për të disatën here radhazi se  jemi vërtetë në anën e Kosovës”.

“Tani, në kohën kur po përballemi me kriza shumë të rrezikshme në shumë fronte, në kohën kur kundërshtarët tanë po mobilizohen dhe bashkërendohen, ka ardhur koha që Kosova ta dëshmojë veten si aleate dhe partnere. Konsideroj që tani është momenti i duhur për ta dëshmuar që Kosova është vërtet aleat dhe partner”.

Burimi vazhdon duke pohuar se “nuk dua as të mendoj që kryeministri i Kosovës mund të mos ketë ndjeshmëri për të gjitha ato që sot po ndodhin në botë. Do të ishte vërtet fatkeqësi”.

Kryeministri i Kosovës po thekson rëndësinë e dënimin e Serbisë për ngjarjet e 24 shtatorit, ndonëse sqaron se për të kryer këtë veprim, është e nevojshme të bëhen hetime të thella dhe të detajuara për të zbuluar përgjegjësinë. Ngjarjet e shtatorit, sipas tij, tregojnë që dialogu dhe de-eskalimi janë thelbësorë për qëndrueshmërinë dhe paqen në rajon.

Megjithatë, pyetja që lind është se çfarë ndodh nëse Kryeministri Kurti përsëri refuzon të bashkëpunojë në procesin e normalizimit të marrëdhënieve me Serbinë?

Në këtë kontekst, burimi politik thekson se është e rëndësishme që të gjithë në Kosovë të jenë të vetëdijshëm për faktin që Kosova nuk ishte vetëm më 24 shtator, por që ndërhyrja e fuqishme e partnerëve ndërkombëtarë solli qetësi në vend. Kjo shënon një rikujtues të detyrës që Kosova ka ndaj aleatëve dhe partnereve të saj, duke u detyruar të respektojë procesin e normalizimit dhe bashkëpunimit në rajonin e Ballkanit.

Ky është një moment kyç për Kosovën për të dëshmuar se është vërtetë aleate dhe partnerja e angazhuar në proceset ndërkombëtare, duke përfshirë të gjitha sfidat dhe ndryshimet në arenën ndërkombëtare.

Kryeministri Kurti është thirrur të marrë parasysh këtë rrethanë dhe të ndjeshmërinë e situatës globale në të cilën vendi ndodhet. Çdo refuzim i tij për të bashkëpunuar mund të ketë pasojat e veta, veçanërisht kur është fjala për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë dhe integrimin në Bashkimin Evropian.

E rëndësishmja e diskutimit me burimin e Albanian post,  në këtë shkrim është roli i Asociacionit të Kosovës dhe marrëveshja me Serbinë, si dhe komentet dhe pozitat e kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti.

Në këtë bashkëbisedim sqarues me burimin politik, diskutuam  çka nëse pesëshja e madhe do të sjellë një draft të statutit të Asociacionit?

Përgjigja e dhënë ishte se ky ishte një detaj që do të duhet të flitej më vonë, por shtoi se ka një angazhim serioz ndërkombëtar për një statut të Asociacionit që përmbush pritshmëritë e bashkësisë ndërkombëtare dhe që respekton kushtetutën e Kosovës.

Në pyetjen e dytë, u kërkua të sqarohej se çfarë janë pritshmëritë e bashkësisë ndërkombëtare për Asociacionin?

Burimi politik tha se “Asociacioni duhet të jetë një mekanizëm i vetë-menaxhimit për komunat me shumicë serbë në Kosovë dhe duhet të ofrojë shërbime më të mira për këtë komunitet, ndërsa gjithashtu do të mund të shërbejë si një ombrellë për menaxhimin e sistemeve arsimore dhe shëndetësore për serbët e Kosovës, që aktualisht veprojnë jashtë kornizës institucionale të Kosovës”.

Në thelb, ky Asociacion duhet të akomodohet brenda kushtetutës së Kosovës.

Pyetja e tretë që shqetëson burimin tone por që dyshon edhe Qeveria e Kosovës është: A përbën Asociacioni një Republika Srpska?

Burimi ynë theksoi se ky pretendim nuk është i vërtetë dhe që asnjëherë nuk është kërkuar krijimi i një Republika Srpska në Kosovë. Asociacioni, sipas tij, nuk do të jetë nivel i ri i qeverisjes dhe do të akomodohet brenda rendit kushtetues të Kosovës.

Në pyetjen e katërt që shtruam,  se Kryeministri Kurti thotë se Asociacioni është kërkesë e Serbisë, “burimi politik reagoi duke thënë se kjo logjikë është e pavlefshme dhe se Asociacioni është detyrim ndaj bashkësisë ndërkombëtare, ndërkohë që njohja de-facto është një pjesë e marrëveshjes bazike”.

Në pyetjen e fundit, u pyet nëse Kryeministri Kurti do ta pranojë formulën e pesëshes së madhe?

Burimi politik theksoi se zbatimi i marrëveshjes bazike është një detyrim ligjor për të dyja palët dhe se pesëshja do të sjellë një shtysë të fuqishme drejt zbatimit të saj.

Burimi ndërkombëtar më qartësoi edhe një herë se cilat janë skenarët më të këqija për Kosovën.

Duke cituar fragment nga një dokument konfidencial që paraqet një vëzhgim interesant për marrëdhëniet ndërkombëtare dhe ndikimin e tyre në mënyrën se si Kosova dhe Serbia ndjekin strategjitë e tyre, shihet se insistimi i komunitetit perëndimor për themelimin e Asociacionit Komunitar nuk është vetëm për të larguar Serbinë nga marrëdhëniet me Rusinë, por ka qëllimin e tregimit se ky komunitet ka aftësi të menaxhojë marrëdhëniet në “shtëpinë e tyre”.

Në këtë kontekst, dokumenti  thekson se Kosova është në një pozitë të kufizuar dhe duhet të zgjedhë nga disa opsione.

Katër opsionet e përmendura janë:

Të tërhiqet nga Marrëveshja e Parë,

…të ndryshojë Kushtetutën,

…të mos bëjë asgjë,

ose të propozojë një zgjidhje kreative të shtunën.

Me një lexim të vëmendshëm tre nga këto opsione kanë potencialin shumë të dëmshëm për Kosovën.

Nëse Kosova tërhiqet nga Marrëveshja e Parë, kjo mund të sjellë rënie në nivelin ndërkombëtar të saj dhe eskalime të reja.

Nëse ndryshohet Kushtetuta, kjo mund të sjellë dobësim të strukturave të vendit.

Ndërkohë që, nëse Kosova nuk bën asgjë, rezultati mund të jetë i ngjashëm me opsionin e parë, duke lejuar Serbinë të përfitojë nga status quo.

Një shembull i njohur për shembullin e propozimit kreativ mund të jetë ndërmarrja e një rrugë alternative që do të sjellë një zgjidhje të mirëpritur dhe do të ndihmojë në shmangien e konfliktit dhe tensioneve në rajon.

Propozim STATUTI, që është në agjendë pas të shtunës, synon të sigurojë një rrugë kreative për të dalë nga ngërçi aktual, duke ruajtur rendin kushtetues të gjërave.

Sipas asaj që është rënë dakord në marrëveshjen e vitit 2013, nëse Kosova nuk amandamenton Kushtetutën, nuk ka as më të voglën mundësi që të krijohet diçka që i ngjan Republika Srpskas.

Është në dorën e Albin Kurtit dhe Vjosa Osmanit te bisedojnë me bashkësinë ndërkombëtare apo të nisin rrugën e konfliktit me Serbinë.

Ka shume pak kohë nga e shtuna deri ne fillim të nëntorit.