Politikë solidariteti, që teknokratët të mos e vrasin Evropën

Evropa nuk është diktaturë. Evropa nuk është as një shtet. Evropa është një sistem politik i shumanshëm, me struktura të mbivendosura të legjitimitetit, që kapërcejnë kufijtë kombëtarë, të cilët ne i shfrytëzojmë në kohë të mira, dhe pastaj kemi mundësinë t’i bllokojmë në ditë të këqija. Prandaj, Bashkimi Evropian e ka të vështirë të marrë vendime të prera nën presion. Por, në një krizë si sot, kjo nuk duhet të jetë justifikim.

Në shumë vende të kontinentit, zemërimi ndaj përgjigjeve të Evropës për pandeminë, po ritet. Nuk është fjala për ndonjë kundërshtim ndaj ushtrimit të paligjshëm ose të gabuar të pushtetit si kudo tjetër në botë. Zemërimi i shumë evropianëve në këtë krizë drejtohet në një ekstrem tjetër: mungesa e udhëheqjes politike, mungesa e qartësisë dhe solidaritetit dhe mos përdorimi i forcës së unitetit politik për të bërë mirë dhe për të parandaluar më të keqen.

Evropa do të dalë nga kjo krizë e dobësuar nëse teknokratët i mbivendosen politikës. Për ekspertët, paketa e Eurogrupit e miratuar të enjten, mund të jetë krejtësisht e pranueshme, por mesazhi politik që qëndron pas saj është fatal: politika ndaj krizës së koronës në Evropë nuk është gjë tjetër veçse një vazhdim i politikës së vjetër të krizës së euros, e nxitur nga mendimi teknokratik dhe mosbesimi. Por, mosbesimi është një sinjali të qartë politik, mosbesimi është armiku më i madh i integrimit politik dhe demokracisë. Evropa po negocion për rëndësinë e saj.

Kjo është një krizë historike cinike, ku Italia dhe Spanja, dy vendet më të mëdha të krizës së euros, janë po ashtu dhe më të prekurat nga pandemia. Por, në vend të keqardhjes, kushtëzimi pavllovian po funksionon. Të solidarizohemi në afat të gjatë me Italinë?

Pyetja është e njëjtë si në krizën e re ashtu edhe në të vjetrën. Dhe, kjo për shkak se ka qenë një parim udhëheqës në politikën gjermane evropiane që nga dekada e kaluar për të parandaluar shembjen përfundimtare të digave të borxheve.

Skripti i vjetër i krizës së euros është përsëri përsëri në tabela: përgjegjësia dhe kontrolli duhet të jenë kombëtare. Në Gjermani pak e vërejnë cinizmin e përdorimit të këtyre termave, të zgjedhura që nga kriza e euros, njëlloj si për kreditë me probleme në bankat italiane ashtu edhe për pacientët në gjendje kritike në spitalet italiane.

Në Itali, nga ana tjetër, ftohtësia e papërshtatshme e formulave të politikës fiskale përjetohet rëndë. Këtu nuk ndihmon as fjala e kancelares gjermane që foli për një “tronditje simetrike” për të sinjalizuar se pandemia do të prekte të gjitha shtetet anëtare. Analiza e Merkeli është e saktë – po çfarë përfundimi ka ajo?

Nga këndvështrimi i politikës ekonomike, një tronditje simetrike duhet të pasohet nga një përgjigje simetrike, një përgjigje e vërtetë evropiane – qoftë përmes eurobonove, buxhetit të BE-së apo një paketë shpëtimi të garantuar bashkërisht. Sigurisht që modeli teknik i këtyre instrumenteve është i rëndësishëm. Por negocimi bëhet politikisht i rrezikshëm nëse jep përshtypjen se në fund të fundit ka të bëjë me konceptin e kontrollit dhe përgjegjësisë kombëtare, pasi kështu solidariteti i vërtetë është shmangur.

Për një zgjidhje të përshtatshme për tronditjen pandemike, do të ishin të nevojshëm dy faktorë: udhëheqje e qartë në nivelin evropian – dhe një angazhim i qartë i Gjermanisë për të mos menduar së pari si një vend, por si një lider evropian. Gjermania mund ta kishte bërë këtë. Por kjo nuk ndodhi asnjëherë.

Po përse? Gjermania ka një fat në këtë krizë: Ne qemë në gjendje të reagojmë herët për shkak të një shpërthimi të mëvonshëm të pandemisë. Njerëzit e moshuar ishin paralajmëruar nga pamjet që dilnin nga Italia dhe u izoluan në kohën e duhur.

Shkalla e ulët e vdekshmërisë në Gjermani sigurisht që nuk do të ishte e mundur pa një politikë të zgjuar të krizës – por gjithashtu ka të bëjë shumë edhe me fatin. Fatkeqësisht, Gjermania nuk e kuptoi këtë rastësi si të tillë dhe nuk e pa atë si një mundësi për të treguar solidaritet evropian.

Përkundrazi, ka shumë nga ata në vendin tonë, që kanë marrë pozicionin e studentëve të modeleve të politikës fiskale dhe shëndetësore. Ne jemi të organizuar mirë dhe kemi bërë biznes me mençuri, kështu që kemi mjaft shtretër të kujdesit intensiv. Ne jemi të organizuar mirë dhe kemi bërë biznes me mençuri, kështu që ne mund të lejojmë një bazukë si një përgjigje ndaj krizës. Ne jemi të organizuar dhe kemi bërë biznes me mençuri -dhe kjo është pikërisht arsyeja pse ne nuk duhet të rrezikojmë rregullat e organizimit të mirë dhe të biznesit të mençur.

Megjithatë, në pjesë të mëdha të Evropës, Gjermania nuk shihet si një student model i ekonomikut. Atje rregullat bien dhe pamja është krejt tjetër. A nuk është suksesi i ekonomisë gjermane në dekadën e kaluar kryesisht për shkak të tepricave të llogarisë rrjedhëse? A nuk ishte Gjermania shtrënguesja e vidhave në bashkimin e monedhës? A nuk e ka nxitur Gjermania situatën e krizës në vendet e tjera?

Imazhe të shtrembëruara të këtij lloji e kanë dëmtuar rolin e Gjermanisë në dekadën e kaluar. Por në fakt ne duhet të shtrojmë pyetjen: a do të kishte qenë më mirë për kohezionin e Evropës që politika e krizës së euros të ishte ca më pak e rreptë.

Gjermania do të kishte investuar më shumë në vendin e vet. Dyshimi i evropianëve të tjerë nuk vjen nga asgjëja. Ndarja mes fuqisë së eksporteve dhe shfrytëzimit të fqinjëve është e ngushtë. Dhe Gjermania asnjëherë nuk ka bërë përpjekje serioze për të përfshirë mbizotërimin e saj de-fakto në politikën ekonomike evropiane përmes solidaritetit.

Hegjemonia tradicionalisht bazohet në shtrëngim ose në bujari. Gjermania ishte shpërndarës faktori shtrëngues, sa kohë që Berlini gjithnjë ka përcjellë me mençuri përmes Brukselit traktatet dhe rregulloret evropiane. Në përputhje me rrethanat, as faktori i bujarisë nuk ka qenë plotësisht i munguar, Berlini përmes Frankfurtit drejtoi edhe politikën monetare ekspansive të Bankës Qendrore Evropiane. Por ajo që mbeti ishte imazhi i gjermanit josolidar.

Kriza e koronavirusit ishte tani shansi i dytë për të reflektuar në një politikë të zgjuar, afatgjatë dhe të suksesshme evropiane. Gjermania do të kishte mundësinë që më në fund të merrte një pozicion politik prej lideri. Obligacionet e koronës kanë një të vërtetë të drejtë: Ekzagjerimi moral i një instrumenti të politikës financiare, si e vetmja përgjigje e vërtetë për një avari shoqërore nuk është e përshtatshme. Nuk e shpëton Evropën.

Obligacionet e përbashkëta japin përgjigje për pyetjet politike qendrore, çfarë saktësisht duhet të financohet me të, kush vendos për shpenzimet dhe cilat transferime të ndershme shoqërohen me të. Obligacionet nuk funksionojnë pa politikë.

Kontinenti ka një histori të gjatë në luftën kundër autoritetit të madh politik. Por sot është më e rëndësishme se kurrë të kërkosh një udhëheqje politike. Për shkak se Evropa nuk është një diktaturë, madje as një shtet, kjo mund të bëhet përmes shteteve anëtare. Kjo luftë është e vështirë. Por ia vlen ta udhëheqësh atë. Gjermania tani duhet të marrë këtë përgjegjësi. Në të kundërt do të kishim një dështim para historisë. /Mapo/

(Autori është president dhe profesor i ekonomisë politike në “Hertie School” të Berlinit dhe drejtor i qendrës studimore “Jacques Delors”)