Vdekja e qelizave shkakton humbjen e orientimit te njerëzit

Vdekja e qelizave në sistemin e trurit mund të jetë arsyeja pse njerëzit e moshuar janë të prirë për të humbur orientimin, thonë studiuesit.

Një studim i ri i krahasoi modelet e aktivitetit të trurit në një grup të rriturish të rinj dhe të moshuar pasi ata përfunduan një sërë detyra orientimi për të hedhur dritë mbi atë se pse ndjenja e orientimit zbehet me kalimin e moshës.

Ata zbuluan se një zonë e trurit që është qendrore për orientim bëhet gjithnjë e më e paqëndrueshme me kalimin e moshës te të rriturit e shëndetshëm dhe në mënyrë të ngjashme te njerëzit me sëmundje degjenerative të tilla si Alzheimer.

Gjetjet mund të përdoren jo vetëm për të ngadalësuar përkeqësimin e aftësisë së orientimit, por edhe për të diagnostikuar dhe trajtuar sëmundjet që shkaktojnë rënien e aftësive njohëse dhe u japin të moshuarve më pak pavarësi.

Orientimi hapësinor dhe navigimi konsiderohet të jenë disa nga aftësitë më komplekse të mendjes njerëzore, pasi kërkojnë përpunimin e një përmbytje informacioni, duke përfshirë stimujt ndijor dhe sinjalit të ekuilibrit nga muskujt.

Këto aftësi janë gjetur të përkeqësohen me kalimin e moshës, gjë që mund të komprometojë pavarësinë e një personi më vonë në jetë.

“Kur lëvizni rreth një mjedisi të panjohur, është krejtësisht normale të humbni. Megjithatë, kjo priret të ndodhë më shpesh te njerëzit e moshuar. Deri më tani, ne dimë shumë pak për mekanizmat neuronalë të këtyre problemeve të navigimit”, tha autori kryesor i studimit, Matthias Stangl.

Studimi u hartua rreth një hipoteze se përkeqësimi ishte i lidhur me qelizat e rrjetit, të cilat janë të rëndësishme për përpunimin e orientimit.

Hulumtuesit kryen një seri eksperimentesh duke përdorur realitetin virtual dhe hartimin e aktivitetit të trurit përmes imazhit funksional të trurit (fMRI). Ata ndanë 41 të rritur të shëndetshëm në dy grupe: një grup ‘i ri’ me 20 pjesëmarrës nga mosha 19 deri 30-vjeç dhe një grup ‘i vjetër’ me pjesëmarrës në moshë 63 dhe 81-vjeç.

Për eksperimentin e parë pjesëmarrësit duhej të orientoheshin përmes një mjedisi virtual të realizuar virtualisht, ndërsa aktiviteti i tyre i trurit u monitorua.

Në eksperimentin e dytë, pjesëmarrësit u zhvendosën përgjatë shtigjeve të paracaktuara në një hapësirë reale dhe mjedis të realitetit virtual me ndalesa të rastësishme ku ata duhej të vlerësonin distancën dhe orientimin e tyre në lidhje me pikën e fillimit pa qenë në gjendje të shihnin ose të identifikonin vendndodhjen e saj.

“Të gjitha gjërat e konsideruara, pjesëmarrësit e rinj bënë më mirë në navigacion, e cila është në përputhje me studimet e mëparshme. Sidoqoftë, kemi gjetur një lidhje midis performancës së reduktuar të navigimit dhe deficiteve në aktivitetin e rrjetit të qelizave, “tha Thomas Wolbers, mbikëqyrës i studimit dhe një shkencëtar i lartë DZNE.

Rezultatet treguan se modelet “ndezëse” në qelizat e rrjetit ishin më pak stabile në grupin më të vjetër, gjë  e cila shpjegon se pse njerëzit e moshuar ballafaqohen më shpesh me orientimin në hapësirë.

Përveç rolit të tyre në navigim, qelizat e rrjetit përdoren edhe për funksionet tjera njohëse.

Wolbers tha se gjetjet japin njohuri mbi ndryshimet neurofiziologjike në moshën e vjetër që mund të përdoren në hartimin e trajtimeve për sëmundje të tilla si Alzheimer që shkaktojnë humbjen e aftësive njohëse.

“Vlerësimi i performancës së orientimit dhe funksioni i qelizave të rrjetit ndoshta mund të lehtësojë diagnozën e hershme të Alzheimerit dhe çrregullimeve të tjera neurodegjenerative,” tha ai.

Studimi i Qendrës Gjermane për Sëmundje Neurodegjenerative u botua në revistën Current Biology.