Si mund të besoj që feja është më e mirë se dyshimi?

Pse, sipas Jezusit, feja është më e mirë se prova? Kjo është një pyetje të cilës e kam pasur zor t’i përgjigjem qëkur fillova rrugëtimin e besimit si një djalë i ri. Ndonjëherë më dukej më e rëndë, ndonjëherë më e lehtë. Mund të intensifikohej gjatë periudhës së hidhërimit dhe dhimbjes, kur feja nuk ofron shumë ngushëllim apo edhe ta bëj të kuptimshme një botë që duket rastësore dhe mizore.

Kjo pyetje bëhet në periudha si kjo, kur feja më shumë e turbullon se që e qartëson realitetin, kur është e lehtë të manipulosh për qëllime të ulëta dhe kur disa nga ata që pretendojnë se janë njerëz të fesë veprojnë në atë mënyrë që sjellin pandershmëri për ta dhe vetveten.

Pse të kërcesh te feja, kur marrim në konsideratë këto? Duke ngulmuar në një evidencë sado të vogël empirike para se të bëjmë veprimin në fjalë.

Apostulli Tomë, mendoi njësoj. Sipas dishepullit Xhon, dishepujt e tjerë i kishin thënë Tomës se e kishin parë Zotin të gjalë, pas të cilës Toma ishte përgjigjur duke thënë se nuk do besonte derisa t’i fuste gishtrinjtë e tij në gozhdat që e kishin mbërthyer Jezusin dhe derisa të vendoste dorën e tij te Jezusi.

Pas njëfarë kohe, kur Toma e takoi Jezusin që i tha atij, “Qite gishtin tënd këtu, këqyri duart e mia. Mos dysho por beso.” Toma e bën një gjë të tillë, ndërsa Jezusi përgjigjet, “Për shkak se më ke parë, ti ke besuar; bekuar qofshin ata që nuk më kanë parë e megjithatë kanë besuar.”

Në të besuarit pa parë është mbajtur nga Jezusi si një gjë më e madhe se në të besuarit duke parë. Por nuk jam i sigurtë nëse e kam rrokur krejtësisht se çka ka te feja që e bën atë të çmueshme në sytë e Zotit. Së fundi, me ndihmën e shokëve – pastorë, telogë, autorë e besimtarë – jam përpjekur të thellojë të kuptuarit tim për atë çështje.

Ia vlen të përmendim, që të trajtosh fenë e krishterë si të ndryshme nga prova nuk nënkupton që kjo është antitetike ndaj evidencës dhe arsyes. Krishterimi është një fe që pretendon se ka rrënjë në histori, dhe që nuk është një filozofi abstrakte. Shën Polli shkroi që nëse Jezusi nuk do të ishte ringjallur, feja e krishterë do të ishe ‘e kotë’ dhe pasuesit e tij do të ishin “për keqardhje.”

Të krishterët do të thoshin, në fakt, që arsyeja është e afirmuar në Shkrimet e Shenjta – “Eja, dhe të dialogojmë së bashkë,” është ajo çka thotë profesi Isaiah – dhe që besimi i kuptuar në mënyrën e duhur është konsistent dhe e thellon të kuptuarit tonë për realitetin. “Arsyeja e purifikon besimin,” më tha kolegu im George Weigel. “Besimi pa arsye rrezikon të na çojë në supersticion; arsyeja pa besim e ndërton një botë pa dritare, dyer dhe pa qiell.”

Por besimi në vetvete, nëse jo i kundërt me arsyen, atëherë është i ndryshëm prej saj. Nëse duket se i bjen se po pyesim shumë – nëse mendoni që feja është më shumë për fëmijë se për të rritur – konsiderojeni këtë gjë: materialistët, racionalistët dhe ateistët së fundi e vendosin besimin e tyre në propozicione që kërkojnë besim. Për të thënë të vërtetën, edhe të operuarit përmes arsyes është në vetvete një qëndrim i besimit. Të mohuarit e ekzistencës së Zotit është njësoj operim përmes besimit si të pohuarit e asaj ekzistence. Siç më tha pastori Tim Keller, “Shumica e gjërave në të cilat besojmë – për shembull, të drejtat e njeriut dhe barazia mes njerëzve – nuk janë të provueshme në mënyrë empirike.”

“Funksioni suprem i arsyes është t’i tregojë njeriut që disa gjëra janë përtej arsyes,” – ka thënë Blaise Pascal. Nëse diçka nuk do të kërkonte besim atëherë prova për të do ishte absolute. Sipas Philip Yance-it, autori i “Jezusi që kurrë s’e njihja,”: “Feja kërkon mundësinë e mohimit, ose ndryshe nuk është fe.”

Ndoshta çelësi për të kuptuar pse feja është e çmura brenda traditës së krishtetë është që të përfshijmë besimin që nuk do të duhej nëse ekzistenca e zotit do të ishte subjekt i një prove matematikore. Ajo çka kërkon zoti nga ne nuk është një rrokje intelektuale aq shumë sa një marrëdhënie me ne. Kjo është, në fund të fundit, një nga qëllimet e inkarnimit të Zotit te Jezusi.

Çdo marrëdhënie e kuptimshme – prind-fëmijë, bashkëshore-bashkëshort, shok-shok – përfshin një shkallë të caktuar besimi. Është më mirë dhe më gjallëruese të bëhesh objekti i besimit të dikujt sesa të jesh personi i fundit që qëndron pas një varg deduksionesh logjike. Kjo është e vërtetë për ne si individë, dhe mund të jetë e vërtetë për Zotin poashtu.

Feja demonstron besimin njerëzor në të – dhe, sipas James Forsyth, pastor në Virgjinia, demonstron që ne e pranojmë dashurinë e Zotit për ne. “Ka një forcë brenda dashurisë që lëngon të pranohet,” tha ai.

Craig Barnes, presidenti i Seminarit Teologjik të Princetonit, më tha se, “Feja është një bekim më i madh se prova sepse na jep një marrëdhënje me Jezusin. Të gjitha marrëdhëniet e mira janë të lidhura nga dashuria. Dhe dashuria është gjithnjë një shprehje e besimit.” Ai poashtu tha që provat nuk duhet nevojshmërisht të frymëzojnë besim. Në fund të ungjillit të tij, Mateu tregon se disa njerëz ende dyshonin edhe kur e panë Krishtin të ringjallur. [Kur e panë atë, ata e adhuruan; por disa nga ta kishin dyshim.”]

Disa nga ata që ishin dëshmitarë të mrekullive të Jezusit deshën ta vrisnin atë. Dhe Juda, një nga dishepujt e Jezusit, e tradhëtoi atë me një pudhje. Pra, përvoja shqisore nuk mjafton për besim dhe aleancë.

Format tona më të rëndësishme të dijes rrallë vijnë nga logjika ose prova, sipas Cherie Harder, president i Forumit të Trinitetit. Duke cituar një vepër të teologes Lesslie Newbigin, ajo thotë që besimi vjen më shumë nga njëfarë dijeje personale. E njoh zemrën e saj, e njoh karakterin e saj, dhe prandaj i besoj asaj.

“Besimi,” më tha zonja Harder, “është i lidhur me dashurinë në një mënyrë që deduksionet logjike dhe arsyeja nuk është. Ne ndryshohemi nga ato që duam më shumë se nga ajo që mendojmë.”

Besimi mund të na mundësojë neve të kuptojmë gjëra në një mënyrë të ndryshme për dallim nga arsyeja që ofron një mënyrë uniforme të të kuptuarit. Ngjashëm mendonte edhe J.R.R. Tolkien kur thoshte që mitet pagane nuk ishin gënjeshtra por më shumë disa të vërteta të thella. Imagjinata mund të integrohet në arsye, besoi ai, në një mënyrë që na ndihmon të shohim realitetin paksa më qartë. Arsyeja është një mënyrë për të perceptuar realitetin; besimi – i rrënjosur jo në ndonjë ideologji partizane por në mirësi dhe në sensin e së shenjtës – është një tjetër.

Ka edhe një tjetër dallim mes fesë dhe arsyes. Kjo e fundit mund të analizojë gjërat si fizika kuantike dhe kozmologjia moderne. Por çfarë feja mund të bëj është t’i vendos jetërat tona në një narrative të shpalosur në mënyrën që arsyeja nuk mundet. Na jep një rol në një dramë të zjarrtë, në të cilën storja e Krishtlindjeve është një skenë vendimtare. Është një dramë që përfshin mëkatin dhe tradhtinë, shpëtimin dhe mirësinë; dhe së fundi i jep një qëllim jetëve tona pavarësisht thyerjeve dhe dhimbjeve që përjetojmë. Kjo mund të mos nënkuptojë asgjë për ju, por për njerëzit e fesë, është gjithçka. Nëse Zoti ekziston, ndoshta edhe do të duhej.

Është e njohur që kur Toma bën kërkesën e tij para Jezusit, ai nuk dënohet. Për më tepër, Jezusi i jep Tomës atë që i vyen – në këtë rast, provën – dhe në të bërit kështu e bën të qartë se Jezusi ka vullnet të na takojë kudo që jemi. Disave iu vyen prova, të paktën si një start; për të tjerë, feja e vetma është pamjaftueshme.

Sipas traditës së krishterë, Toma do të shkonte të shërbente si misionar në Indi, kur ishte martirizuar. Paramendoj se besimi i tij nuk kishte të bënte asgjë me vendosjen e dorës së tij krah Jezusit sesa me atë që kishte ngjarë brenda zemrës së tij. Dyshimet e tij intelektuale e përmbajtën besimin. Në përvojën time, të paktën, ai udhëtim nuk ishte kurrë i lehtë. Për shumë prej nesh, hijet e dyshimit bashkëekzistojnë me fenë.

Të pranojmë fenë nuk nënkupton të hedhim poshtë dyshimin. Në fakt, është saktësisht të marrësh dyshimin seriozisht, por të kuptosh dyshuesin më plotësisht – jo vetëm si një mendje të arsyeshme, por si person të plotë, me shkëndija hyjnore që na lejon të shohim, tash dhe dikur, përmes mureve që kemi ndërtuar mes besimit dhe arsyes.

Përktheu nga New York Times: Periskopi