Le Monde kujton fjalët e Kadaresë: Më thonë se s’isha i sinqertë me diktatorët, por a duhet të jesh i sinqertë me banditët e kafshët e egra?
Ndahet nga jeta në moshën 88-vjeçare, shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare.
Ai ishte një nga të paktët autorë shqiptarë të njohur dhe të përkthyer në mbarë botën. Ai vdiq të hënën në Tiranë.
Ishte romani i parë i Ismail Kadaresë, Gjenerali i ushtrisë së vdekur – botuar në Shqipëri në vitin 1963 – që i solli famë, duke e bërë menjëherë një nga të paktët shkrimtarë shqiptarë të njohur ndërkombëtarisht. I përkthyer në mbi 45 gjuhë dhe fitues i çmimeve më prestigjioze letrare (Man Booker, Prince of Asturias, Jerusalem Prize), Kadare vdiq në Tiranë të hënën, më 1 korrik, në moshën 88-vjeçare, shkruan gazeta e njohur franceze, Le Monde.
Ai lindi më 28 janar 1936, në Gjirokastër, një qytet që ndodhet 200 kilometra larg Tiranës, në jugun malor të Shqipërisë. I listuar si një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s – ai njihej nën Perandorinë Bizantine si Argyropolis, “Qyteti i Argjendtë” – ky qytet historik luajti një rol të rëndësishëm në punën e tij. Kadare e përshkroi atë në romanin e tij të vitit 1971 “Kronikë në gur” dhe në veprën e tij madhështore autobiografike të vitit 2015, “Kukulla”. Në jetën e tij si në tregimet e tij, Kadare kthehej gjithmonë në Gjirokastër, “qyteti më i pjerrët në Europë”.
Le Monde kujton fjalët e Kadaresë në një intervistë për këtë gazetë në vitin 2001, ku ai nuk e fshehu lodhjen e tij për t’i shmangur gjithmonë dyshimet e paqartësisë për të kur e pyetën për Shqipërinë dhe kohën e komunizmit. “Më vjen neveri të shpenzoj kaq shumë energji duke folur për këtë. Në thelb, ajo që njerëzit më pyesin është se si dola i gjallë nga sistemi. Por ju mund të qëlloheni për gjërat më të vogla, kështu që pse duhet ta sakrifikoja veten? Ata që lekturojnë më thotë: ‘Nuk ishe i sinqertë me diktatorët’. Por a është e nevojshme të jesh i sinqertë me banditët dhe kafshët e egra?”.
Sinqeriteti i tij, tha ai, ushtrohej në artin e tij. Në të vërtetë, letërsia ishte me të që në moshë të re. Në moshën 9-vjeçare, kur komunizmi u përhap në vendin e tij, ai tashmë ishte “i fiksuar pas idesë për të gjetur kuptimin e fjalëve”. Në moshën 12-vjeçare, ai shkroi vargjet e tij të para.
