Kosova dhe gazi i lëngshëm në Ballkan: Si po e refuzon Albin Kurti, gazsjellësin amerikan
Qeveria e Kosovës e sheh idenë e gazifikimit me gazin e lëngshëm amerikan përmes një porti në Greqi, si një “mundësi shumë interesante”, por thotë se i duhet më shumë kohë për të studiuar rastin dhe procesin e kalimit në energji të rinovueshme, përfshirë nga këndvështrimi gjeo-politik, para se të marrë një vendim për një termocentral me gaz, siç është propozuar nga SHBA.
Projekti gjigant amerikan parasheh shtrirjen e gazit të lëngshëm në Ballkan, përfshi Kosovën, duke mos lejuar kështu monopolin e gazit rus. Kosova, e cila e bazon sigurinë energjitike kryesisht në rezervat e qymyrit, do të duhej të kishte një interes të veçantë për këtë, sepse do të sillte diversifikim të energjisë dhe përdorimin e gazit natyror në industri. Kosova varet pothuajse tërësisht nga dy termocentrale të linjitit të vjetëruara: Kosova A dhe Kosova B. Kjo është shumë problematike gjatë dimrit të ftohtë, pasi shumica e njerëzve në Kosovë mbështeten në energji elektrike për ngrohje, duke rezultuar në një rritje të konsiderueshme të konsumit të energjisë elektrike gjatë sezonit. Nivelet e ndotjes së ajrit arrijnë nivele rekord në dimër. Prishtina, shpesh hyn në listat e dhjetë qyteteve më të ndotura në botë.
Ky paraqet një problem madhor për cilësinë e jetës dhe qeveria ka dështuar të ofrojë zgjidhje për ta ndryshuar këtë problem. Kosova duhet të zëvendësojë ose zvogëlojë konsumin e qymyrit dhe të koordinojë me partnerët dhe aleatët e saj ndërkombëtarë për t’iu bashkuar gazsjellësit. Pjesa dërrmuese e energjisë elektrike në Kosovë aktualisht prodhohet nga dy termocentralet Kosova A dhe Kosova B, të cilat prodhojnë deri në 880 MW. Ndërkohë që Kosova do të duhet të modernizojë prodhimin e saj të energjisë dhe të diversifikojë furnizimin me energji, gazi natyror dhe burimet e rinovueshme paraqesin mundësi potenciale të tregut
Korporata e Sfidave të Mileniumit, nja nga financuesit e gazsjellësit, ka bërë të qartë interesimin për të biseduar me qeverinë Kurti lidhur me këtë çështje që në maj të këtij viti. Por nuk duket të ketë ndonjë lëvizje nga qeveria e Kosovës për këtë, ndërkohë që vendet fqinje, si Maqedonia e Veriut, kanë nënshkruar tashmë marrëveshje.
Në korrik 2021, qeveritë e Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë nënshkruan një marrëveshje për ndërtimin e një gazsjellësi ndërkufitar të gazit natyror me vlerë 100 milion euro (118.7 milion dollarë). Qeveria e Maqedonisë së Veriut do të kontribuojë me rreth 54 milionë euro nga investimi i përgjithshëm. Gazsjellësi do të ndihmojë Maqedoninë e Veriut të sigurojë furnizimin me gaz dhe likuiditetin në tregun e gazit, si dhe të sigurojë qasje në gaz natyror përmes Korridorit Jugor të Gazit.<
Mijëra njerëz do të punësohen gjatë ndërtimit të interkonektorit i cili do të lidhë rrjetet e shpërndarjes së gazit të dy vendeve, Ministri grek i Mjedisit dhe Energjisë, Kostas Skrekas. Kompania shtetërore e Maqedonisë së Veriut National Energy Resources (NER) dhe operatori grek i gazit DESFA pritet të nënshkruajnë një marrëveshje e cila do të garantojë ndërtimin e interkonektorit.
Në fillim të këtij viti, NER dhe ndërmarrja shtetërore e prodhimit të energjisë elektrike në Maqedoninë e Veriut ESM nënshkruan një memorandum bashkëpunimi për të investuar në një projekt për ndërtimin e një terminali lundrues të gazit të lëngshëm natyror (LNG) dhe një termocentrali të gazit jashtë qytetit bregdetar të Aleksandropolis në Greqi. Maqedonia e Veriut planifikon të investojë mbi 380 milion euro në 25% të aksioneve në termocentralin e ardhshëm 800 MË dhe 370 milion euro në 10% të aksioneve në terminalin LNG, tha kryeministri Zoran Zaev në mars.
Terminali LNG në Aleksandropolis, i cili pritet të bëhet funksional në fillim të vitit 2023, është planifikuar të përfshijë një njësi magazinimi dhe rigasifikimi lundrues të LNG (FSRU), e cila do të jetë një portë e re, e pavarur e energjisë për tregjet e Evropës Juglindore dhe Qendrore. Stacioni do të ketë një kapacitet ruajtës të LNG prej 170,000 metra kub dhe një kapacitet furnizimi me gaz natyror që do të tejkalojë 5.5 miliardë metra kub në vit.
korridori Jugor i Gazit përfshin Gazsjellësin Trans Adriatik (TAP), Tubacionin e Kaukazit të Jugut (SCP) dhe Tubacionin Trans Anatolian (TANAP). Duke u lidhur me TANAP në kufirin e Greqisë me Turqinë, TAP shtrihet në Greqinë veriore, Shqipëri dhe Detin Adriatik para se të arrijë në bregdetin jugor të Italisë, ku lidhet me rrjetin italian të gazit natyror.
Në qershor të këtij viti, Komisioni Evropian miratoi (KE) 166.7 milion euro në mbështetje të Greqisë për ndërtimin e terminalit të gazit të lëngshëm në Aleksandropolis, i cili do të përdorë gazin amerikan. Nënkryetarja Ekzekutive Margrethe Vestager, përgjegjëse për politikën e konkurrencës, tha se terminali i ri i LNG-së në Aleksandropolis do të përmirësojë furnizimin me gaz dhe infrastrukturën jo vetëm në Greqi, por në të gjithë rajonin e Evropës Juglindore. Kjo do të kontribuojë në arritjen e qëllimeve të BE -së në aspektin e sigurisë dhe diversifikimit të furnizimit me energji.
Duke pasur parasysh rëndësinë e tij strategjike për diversifikimin e furnizimeve me gaz natyror në rajonin e Evropës Juglindore, terminali LNG në Aleksandropolis është përfshirë në listat e Projektit Evropian me Interes të Përbashkët në sektorin e energjisë, “Rrjeti Trans-Evropian për Energjinë”, i cili daton që në vitin 2013.<
Terminali pritet të përmirësojë sigurinë e furnizimit jo vetëm për Greqinë, por edhe për Bullgarinë dhe për rajonin më të gjerë të Evropës Juglindore, pasi do të përbëjë një burim të ri potencial të energjisë që do të lidhet me gassjellësin midis Greqisë dhe Bullgarisë (“IGB”) .. Komisioni miratoi mbështetjen publike për projektin IGB, i cili aktualisht është në ndërtim e sipër, sipas rregullave të ndihmës. Autoritetet greke kanë konfirmuar se Terminali LNG do të ishte i përshtatshëm për t’u përdorur për hidrogjen, dhe se projekti do të kontribuonte në një përzierje energjie më të pastër përmes rritjes së përdorimit të gazit në vend të qymyrit.
Projekti do të financohet nga shteti grek duke përdorur Fondet Evropiane Strukturore dhe Investuese (“ESIF”), veçanërisht fonde të kontrolluara dhe menaxhuara drejtpërdrejt nga Greqia sipas Marrëveshjes së Partneritetit për Zhvillim 2014-2020. Mbështetja do të marrë formën e një granti të drejtpërdrejtë në vlerë prej 166.7 milion €. Përfituesi i ndihmës është Gastrade SA, një kompani në të cilën marrin pjesë kompania e gazit grek (DEPA) dhe Operatori Bullgar i Sistemit të Transmetimit të Gazit (Bulgartransgaz EAD). Gastrade do të jetë promovuesi dhe operatori i terminalit të ri.
Komisioni konstatoi se ndihma është e përshtatshme dhe e nevojshme, pasi projekti nuk do të realizohej pa mbështetjen publike. Në këtë kontekst, Komisioni mori parasysh përfshirjen e projektit në listën e Projekteve me Interes të Përbashkët në sektorin e energjisë.
Për më tepër, për të siguruar që nuk ka kompensim të tepërt, nxitësi i projektit do të jetë i detyruar t’i kthejë shtetit një pjesë të të ardhurave të krijuara nga terminali, nëse ato tejkalojnë një nivel të caktuar të kufizuar. Për më tepër, Rregullatori Kombëtar i Energjisë ka vendosur disa masa mbrojtëse për të parandaluar një rritje të pozicionit në treg të operatorëve më të mëdhenj të gazit të përfshirë në projekt, siç është një kufizim i pjesës së LNG që mund të rezervohet në terminal nga lojtarë të tillë.
Njësia e Depozitimit (“FSRU”) të terminalit të ri do të vendoset afërsisht 17.6 km nga qyteti i Alexandroupolis në Greqinë Veriore, në një distancë në det të hapur afërsisht 10 km nga bregu më i afërt. FSRU do të ketë një kapacitet të përgjithshëm të ofrimit prej 5.5 miliardë metra kub bcm në vit.<
Pjesët nënujore dhe tokësore të tubacionit të transmetimit të gazit, përkatësisht prej 24 km dhe 4 km, do të transmetojnë gazin nga njësia lundruese në rrjetin grek të gazit natyror. Korridori Jugor i Gazit, SGC, një mega tubacion i kontrolluar nga Azerbajxhani dhe Turqia, do të furnizojë Evropën Juglindore me gaz nga Azerbajxhani dhe do të kalojë nëpër Turqi, Greqi, Shqipëri dhe Itali.
Ky është një hap i rëndësishëm drejt përmirësimit të sigurisë energjetike të Evropës, veçanërisht Evropës Juglindore, sepse do të zvogëlojë varësinë nga gazi rus dhe do të diversifikojë furnizimet.<
